Gawron – opis ptaka, charakterystyka i występowanie

Odmiany uniwersalne nadają się do spożycia na surowo, ale można z nich zrobić soki, wina stołowe i deserowe. Mają często duże grona i duże jagody o soczystym miąższu i zawartości cukru i kwasów w moszczu zbliżonej do odmian przerobowych. Często są wysadzane na niewielkich działkach na pergolach lub pod ścianami, gdzie nie ma miejsca na posadzenie większej ilości krzewów.

Sad, ogród i dom

Porady ogrodnicze, ciekawe informacje dla sadowników, ogrodników i hobbystów.

Strony

czwartek, 5 listopada 2015

Winorośl – o uprawie i pielęgnacji

Winorośl jest coraz częściej uprawiana w Polsce. Zagościła w naszych przydomowych ogrodach jak również na plantacjach towarowych. Poniżej prezentujemy krótki artykuł o jej uprawie.

Czy i gdzie sadzić.

Winorośl jest rośliną, która najlepiej rośnie i plonuje w klimacie śródziemnomorskim. Żeby uzyskać zadowalające efekty uprawy w polskim klimacie, należy jej zapewnić odpowiednie warunki. Winna latorośl wymaga ciepłych i dobrze nasłonecznionych stanowisk, osłoniętych od silnych i zimnych wiatrów. Ponadto należy zwrócić uwagę, aby stanowisko przeznaczone do uprawy nie znajdowało się w rejonie zastoiska mrozowego.

Najlepsze warunki do uprawy winorośli w naszym klimacie można zapewnić pod stałymi osłonami, takimi jak nieogrzewane szklarnie i tunele foliowe (niedemontowane na zimę). W Polsce pod osłonami można z powodzeniem uprawiać odmiany deserowe winorośli właściwej (Vitis vinifera) od tych najwcześniejszych do średnio późnych (SAT poniżej +3000°C) i o odporności na mróz przekraczającej -14°C.

Dobre warunki do uprawy panują również na stanowiskach umiejscowionych w bezpośredniej bliskości południowych i zachodnich ścian zabudowań. Pojemność cieplna ścian, tzn. nagrzewanie się ścian w ciągu dnia i oddawanie ciepła nocą powoduje, że temperatura przy ścianach jest kilka stopni wyższa niż w otwartym terenie. W wielu przypadkach ciepło oddawane przez ściany może zneutralizować wiosenne przymrozki nawet do -5°C. W cieplejszych rejonach Polski krzewy odmian o odporności na mróz przekraczającej -24°C ÷ -25°C wysadzone pod ścianami można pozostawić bez okrycia na zimę.

W ogrodzie lub w polu, gdzie są trudniejsze warunki (niższe temperatury oraz silniejsze wiatry), najlepiej sadzić krzewy w szpalerach ukierunkowanych północ – południe. Krzewy prowadzimy przy drutach, odmiany deserowe w formie sznura skośnego, natomiast odmiany przerobowe w formie Guyota jedno bądź dwuramiennego. Tak prowadzone krzewy można łatwo zabezpieczyć na zimę.

Winorośl można sadzić również przy pergolach. Tak sadzimy odmiany najodporniejsze, które wytrzymują mrozy przekraczające -27°C.

Co i po co sadzić.

Jeżeli zdecydowaliśmy się na posadzenie krzewów winorośli, nasuwa się pytanie, ile ich wysadzić i jakie walory użytkowe powinny one posiadać.

Odmiany deserowe nadają się tylko do spożycia na surowo. Mają duże grona i jagody najczęściej o ścisłym, chrupiącym miąższu. Nie można z nich robić wina, bo mają zbyt mało kwasów i cukru, a ścisły chrupiący miąższ zawiera zbyt mało moszczu (soku). Zazwyczaj dla zapewnienia świeżych winogron dla 4 – 5 osobowej rodziny i jej gości wystarcza 10 – 14 krzewów kilku odmian.

Odmiany uniwersalne nadają się do spożycia na surowo, ale można z nich zrobić soki, wina stołowe i deserowe. Mają często duże grona i duże jagody o soczystym miąższu i zawartości cukru i kwasów w moszczu zbliżonej do odmian przerobowych. Często są wysadzane na niewielkich działkach na pergolach lub pod ścianami, gdzie nie ma miejsca na posadzenie większej ilości krzewów.

Odmiany przerobowe (winne) zazwyczaj mają nieduże grona o średnich lub małych soczystych jagodach. Moszcz ma więcej cukru i kwasów niż w przypadku odmian deserowych. Odmiany te służą przede wszystkim do wyrobu wina lub soków. Jagody odmian przerobowych są zazwyczaj bardzo smaczne, można je traktować również jako deserowe, jeśli nam nie przeszkadzają dosyć twarde pestki i skórki. Dojrzałość konsumpcyjną osiągają około 2 – 3 tygodnie wcześniej przed zbiorem na wino. Czternaście – piętnaście prawidłowo obciążonych plonem krzewów prowadzonych w szpalerze przy drutach to około 35l moszczu.

Jak sadzić.

Przy sadzeniu winorośli należy pamiętać że korzenie tej rośliny wytrzymują temperaturę do -8 ÷ -12°C, podczas gdy pozostałe części krzewu znacznie więcej. Optymalne warunki do rozwoju korzeni w naszym klimacie panują na głębokości 25 – 35 cm i taka głębokość całkowicie wystarcza, by je chronić przed mrozami w czasie bezśnieżnych zim. Krzewy posadzone zbyt płytko przemarzają, a te posadzone zbyt głęboko rosną słabo.

Odległość w rzędach między krzewami dla mieszańców i nowych odmian V. vinifera (łoza większości takich odmian ma wszystkie pąki płodne) powinna wynosić:

odmiany deserowe prowadzone w formie sznura skośnego na lekkich uboższych glebach 120 cm, na żyznych 140 cm,

odmiany przerobowe – winne prowadzone w formie Guyota pojedynczego lub podwójnego na lekkich, uboższych glebach 110 cm, na żyznych 120cm.

Przygotowanie gleby.

Do przygotowania gleby pod nowe nasadzenia na działkach rekreacyjnych i w przydomowych ogrodach trudno jest wykorzystać sprzęt mechaniczny. Pozostają nam tylko szpadel i łopata.

Prostym i skutecznym sposobem przygotowania gleby jest wykopanie rowka szerokości minimum 60 cm, głębokości 70 cm na całej długości rzędu. Przy nasadzeniach pojedynczych krzewów wystarczy dołek o wymiarach 70x70x70 cm. Przy nasadzeniach pod ścianami należy pamiętać, by środek rowka był wysunięty 20 – 30 cm poza zasięg dachu. Tym sposobem krzewy nie będą miały zbyt sucho, a ich zapotrzebowanie na wodę będą pokrywały opady atmosferyczne. Na dno wykopanego rowu lub dołka wsypujemy 20 cm co najmniej 2-letniego obornika. Należy unikać świeżego obornika, który zawiera zbyt dużo azotu, a procesy jego rozkładu powodują przemieszczanie się ziemi w rowie. Może to prowadzić do uszkodzeń młodych korzonków krzewów w pierwszym roku po posadzeniu. Gdy nie mamy obornika, można go zastąpić dobrze przefermentowanym kompostem.

Obornik (lub kompost) przysypujemy wierzchnią warstwą ziemi bogatej w próchnicę tak, by pozostało nam miejsce na rowek lub dołek głęboki na 15 cm.

Winorośl nie lubi kwaśnej ziemi, a zazwyczaj ziemia na naszych działkach i w ogrodach przydomowych jest lekko zakwaszona. Aby winorośl dobrze rosła, zakwaszaną glebę należy odkwasić. Na świeżo wsypaną ziemię w wykopanym rowie lub dołku na 1 krzew sypiemy garść kredy (najlepiej czystej malarskiej bez kleju). Kreda malarska nie zawiera zanieczyszczeń i nie uszkadza korzeni tak jak wapno, a jednocześnie szybko działa. Dopiero na tak przygotowanych stanowiskach sadzimy sadzonki.

Sadzenie – sadzonki doniczkowe.

Przy wyciąganiu z doniczki uważamy, żeby nie rozbić bryły utworzonej z ziemi i korzeni. W zagłębieniu powstałym po przygotowaniu gleby sadzimy sadzonkę wyciągniętą z doniczki. Roślinę obsypujemy ziemią tak, aby zakrywała najgrubszą część sadzonki (tę, z której została rozmnożona), aż po nowy przyrost (Rys. 1). Po obsypaniu ziemią powinno pozostać zagłębienie na około 15cm. Posadzone krzewy podlewamy. Przy każdej sadzonce w czasie sadzenia wbijamy palik długości około 2m który będzie służył do prowadzenia krzewu w następnym roku.

Sadzenie – sadzonki szczepione (kopane).

Sadzonki kopane długie (szczepione lub na własnych korzeniach) sadzimy podobnie jak doniczkowe. Wsypany obornik zasypujemy 15-20cm warstwą ziemi tworząc wewnątrz dołu mały kopczyk, na którym równomiernie rozłożymy korzenie sadzonki. Należy pamiętać, żeby korzenie znajdowały się na głębokości około 30cm od powierzchni ziemi. W miejscu sadzenia wbijamy palik. Roślinę umieszczamy w rowie lub dołku pochylone pod kątem około 15°. W przypadku sadzonek na własnych korzeniach młode przyrosty powinny być umieszczone około 5 cm nad poziomem gleby, a w przypadku sadzonek szczepionych miejsce szczepienia powinno być około 10 cm nad poziomem gleby. Rowek lub dołek zasypujemy do poziomu gleby (Rys. 3). Posadzone rośliny podlewamy.

Przygotowanie na zimę.

Przed zimą po wystąpieniu większych przymrozków oczyszczamy ziemię z liści i resztek pędów oraz obrywamy z sadzonek liście, które same nie opadły. Zasypujemy całkowicie rowek lub dołek żyzną, przepuszczalną ziemią tworząc kopczyk o wysokości około 5 – 10 cm (Rys. 2 i Rys. 4). Kopczyk uchroni sadzonki przed zalaniem wodą w czasie odwilży i wymarznięciem w zimie. Krzewy dodatkowo należy okryć gałązkami świerkowymi, które będą zimą zatrzymywać śnieg i zabezpieczać przed myszami.

Rys. 1. Sadzenie sadzonek doniczkowych.

Rys. 2. Zabezpieczanie na zimę sadzonek doniczkowych.

Rys. 3. Sadzenie sadzonek szczepionych.

Rys. 4. Zabezpieczanie na zimę sadzonek szczepionych.

Nawożenie

Nawozić nawozami wieloskładnikowymi lub niewielkimi ilościami dobrze przefermentowanych nawozów naturalnych. Przenawożenie nawozami z wysoką zawartością azotu powoduje zmniejszenie plonów oraz osłabienie odporności na mróz.

Podlewanie
Podlewać młode sadzonki w okresie suszy.
Zabezpieczenie przed mrozem
Przyciąć do zdrewniałej latorośli (trzeba pozostawić minimum 3-4 oczka), kopczykować lekką glebą.
Cięcie młodych krzewów

Wiosną, około połowy kwietnia (w zależności od temperatury), odkryć. Przyciąć do wysokości 3 – 4 oczek. Po rozwinięciu się oczek pozostawić na latorośli tylko 2 największe, resztę usunąć przez wyłamanie.

Cięcie dorosłych krzewów

Dorosłe krzewy wymagają silnego cięcia za względu na dużą plenność większości odmian. Słabe cięcie lub jego brak powoduje znaczne pogorszenie jakości owoców (wielkość, zawartość cukru). Krzewy należy ukształtować w odpowiednią do stanowiska formę: – otwarty grunt – sznur Guyota, forma drzewka, "parasol", sznur poziomy (kurtyna), różne rodzaje pergoli – przy ścianach – warkocz, wielopoziomowe formy Guyota, sznur skośny pochyły, forma Thomery ze stałymi ramionami. Opisów wymienionych form należy szukać w literaturze specjalistycznej.

Gawron – opis ptaka, charakterystyka i występowanie

Wydawałoby się, że tego ptaka nikomu przedstawiać nie trzeba, jest to bowiem bardzo częsty mieszkaniec wsi, miasteczek, dużych miast, a nawet metropolii. Przez swoje duże rozmiary i czarne upierzenie, trudno go nie zauważyć, a jednak większość z nas wie bardzo mało o swoim sąsiedzie. Bohaterem dzisiejszego artykułu jest gawron. Jeśli poświęcisz kilka minut na lekturę, dowiesz się jak odróżnić go od innych gatunków, jak żyje i co je. A na deser zaserwuje kilka interesujących ciekawostek. Zapraszam!

• Gawron – opis i charakterystyka
• Wymiary
• Jak odróżnić gawrona od kruka?
• Występowanie gatunku
• Biotop
• Lęgi gawrona
• Co je gawron?
• Ciekawostki na temat gawrona
• Ochrona gatunkowa

• Dorosły gawron

Gawron – opis i charakterystyka

Gawron (Corvus frugilegus) to średniej wielkości ptak z rodziny krukowatych. Pomimo wielu różnic często mylony jest z innymi ptakami ze swojej rodziny. Z wroną, do której podobny jest jedynie wielkością oraz krukiem, który upierzony jest tako samo jak gawron w czarne pióra, ale za to jest większy i posiada dużo mocniejszy dziób.

Jak już wspomniałem gawrona można rozpoznać po czarnym upierzeniu, które w słonecznym świetle często połyskuje metalicznym fioletowym blaskiem. Jest on większy od gołębia, ale mniejszy od blisko spokrewnionego kruka. Posiada kilkucentymetrowy mocny, spiczasto zakończony dziób, który u dorosłych osobników ma łysą, białawą nasadą. Ptak ten ma czarne oczy i nogi. Dymorfizm płciowy nie występuje.

Gawron – wymiary

• długość ciała – około 48 centymetrów
• masa ciała – około 0,5 kilograma
• rozpiętość skrzydeł – około 1 metra
• długość dzioba – około 5,3 – 5,7 centymetra

Jak odróżnić gawrona od kruka?

Krótko mówiąc, gawron od kruka jest dużo mniejszy i ma inaczej zbudowany dziób. Dziób gawrona jest bardziej smukły, spiczasty, a u dorosłych osobników jego podstawa jest łysa i biała. Kruk za to dziób ma potężny, gruby, zakończony bardziej tępo i przede wszystkim jest cały czarny niezależnie od wieku ptaka. Różnica jest również dostrzegalna po sylwetce w locie. Tutaj pozwolę sobie posłużyć się infografiką wykonaną na zlecenie Lasów Państwowych. Znajdziecie na niej również porównanie do czarnowrona (wrona czarna), ale ptak ten jest bardzo rzadki w naszym kraju.

• Źródło: Lasy Państwowe

Występowanie gatunku

Ptaki te można spotkać z małymi wyjątkami (półwysep iberyjski i północna część Skandynawii) w całej Europie, dużej części Azji – na przelotach w Rosji, Mongolii, Kazachstanie i na zimowiskach w Chinach, a nawet u północnych wybrzeży Afryki w Egipcie. Jest to gatunek, który w większości zasiedla obszary całoroczne, ale duża część jego populacji migruje. Gawron przylatuje w marcu, a odlatuje w październiku lub listopadzie.

W Polsce jest średnio licznym ptakiem lęgowym i choć jego rozmieszczenie nie jest równomierne to można go spotkać na terenie całego kraju. W górach widuje się je na wysokości maksimum około 900 metrów nad poziomem morza, jednak zalatuje on tam wyłącznie okazjonalnie.

• Gawron w zimowej scenerii

Szacuje się, że około 80% ptaków migruje, a na zimę pozostaje u nas około 20% rodzimej populacji ptaków. Osobniki, które zdecydowały się odlecieć zimę spędzają w Czechach, Austrii, Szwajcarii, Niemczech lub Francji. Fakt, że większa część gawronów odlatuje od nas na zimę pozostaje jednak niezauważalny dla osób nie interesujących się tym tematem. Kiedy polskie gawrony decydują się spędzić zimne czasy gdzie indziej, do nas przylatują ptaki pochodzące z północnego wschodu.

Biotop

Ptak pierwotnie pochodzi z azjatyckich stepów, gatunek ten jednak bardzo szybko zorientował się, że bliskie sąsiedztwo ludzi przynosi mu wiele korzyści. Aktualnie bardzo często można spotkać je żerujące na polach uprawnych, pastwiskach, łąkach, ugorach, w parkach miejskich, większych miejskich trawnikach, równie często widuje się je w centrach miast, blokowiskach i osiedlach domków jednorodzinnych.

Noclegownie gawronów to zazwyczaj skraje lasu, na których ptaki zbierają się gromadnie, aby o świecie ruszyć w poszukiwaniu jedzenia. Co ciekawe ptaki te przemieszczają się na żerowiska oddalone nawet o kilkadziesiąt kilometrów od miejsca noclegowego. Często można je spotkać w okolicach zbiorników wodnych.

Lęgi gawrona

Okres lęgowy tego ptaka przypada na czas pomiędzy lutym, a kwietniem. Aby zdobyć partnerkę samiec próbuje oczarować samicę swoim wdziękiem. Powolnie spaceruje wokół obserwującej go samicy, prezentuje swoje walory, głośno kracze i nisko się jej kłania. Jeśli ptaki szczęśliwie dobiorą się w parę często pozostają sobie wierni do końca życia. Jest to cecha typowa dla wielu ptaków z rodziny krukowatych.

Mniej więcej po 18 dniach od zapłodnienia samica składa około 3 – 5 mocno wydłużonych jaj w jasnym kolorze o nakrapianiu brązowym lub żółtawym. Średnie wymiary jajka gawrona to 40 milimetrów długości na 29 milimetrów szerokości. Jajka samica składa do gniazda zbudowanego z patyków w koronie wysokich drzew. Jest to ptak stadny, więc najczęściej gniazduje on w licznych koloniach. Jedna kolonia może liczyć nawet tysiące takich gniazd. Miejskie populacje tego gatunku zamiast drzew na lokalizacje swoich gniazd często wybierają dachy wysokich budynków. Samo gniazdo zbudowane jest z patyków, umocnione ziemią i gliną a wyściełane korzonkami, sierścią i suchą trawą.

Budowanie gniazd przez gawrony może być ciekawym doświadczeniem dla miłośników ptaków. Duża liczebność tych ptaków w kolonii sprzyja bowiem częstym sprzeczkom i spektakularnym kradzieżom materiałów budowlanym.

Pisklęta wykluwają się z jaj po około 19 dniach wysiadywania. Wysiadywaniem zajmuje się wyłącznie samica i jest na w tym czasie dokarmiana pokarmem jaki zdobył samiec. Młode gawrony to typowe gniazdowniki, po wykluciu przez około miesiąc pozostają w gnieździe, gdzie dokarmiane są przez oboje rodziców. Pełnie samodzielności ptaki te osiągają dopiero po okresie około 150 dni, przez ten czas uczą się od rodziców i korzystają z ich pomocy.

Co je gawron?

Menu gawrona uzależnione jest w dużym stopniu od pory roku i lokalnych warunków. W sezonie letnim chętnie żywi się on owadami i ich larwami, chętnie też złapie w dziób jaszczurki, płazy, drobne gryzonie, dżdżownice, pisklęta i jajka innych ptaków. W sezonie zimowo- wiosennym zdecydowanie częściej żywi się pokarmem roślinnym. Często są to kiełki zbóż, ziarna, nasiona traw, owoce pozostałe w sadach. Nie gardzą też padliną czy odpadkami kuchennymi.

Ptaki te najczęściej żerują spacerując po ziemi. Spiczasto zakończony dziób sprzyja wyciąganiu pożywienia bezpośrednio z gleby. Bardzo chętnie żerują one na polach, gdzie wyjadają kiełkujące ziarna zbóż czyniąc w ten sposób szkody rolnicze. Podejście rolników do tych ptaków jest jednak obojętne ponieważ poza czynionymi szkodami, ich działania są również pożyteczne. Na wiosnę gawrony bardzo chętnie spacerują po świeżo zaoranych polach skąd wyjadają odsłonięte z gleby pędraki różnych szkodników. Chętnie również polują one na norniki, które nie należą do ulubieńców rolników.

Ciekawostki na temat gawrona

• Jesienią bardzo często można spotkać je z orzechem włoskim w dziobie. Gawrony nauczyły się, że zrzut na twardą jezdnie lub chodnik może rozłupać twardą skorupę. W dużych miastach widuje się te ptaki umieszczające orzechy przy torach tramwajowych. Przejeżdżający pojazd rozłupuje skorupę, a ptak może bez problemu dobrać się do pożywnej zawartości.
• Gawrony jak wiele innych ptaków z rodziny krukowatych cechuje się wysoką inteligencją. Potrafią one w ograniczonym stopniu posługiwać się narzędziami, a nawet same je tworzą. W eksperymentach z udziałem tych ptaków dowiedziono, że potrafią one np. posłużyć się drutem, który same wygną w kształt haczyka, aby takim narzędziem dotrzeć do pożywienia.
• Ptak ten potocznie nazywany jest również „gapą” lub „glapą”. Niestety nie znalazłem źródeł, które by mówiły czym poza podobieństwem fonetycznym początku obu nazw ptaki te zasłużyły na taki przydomek.
• Jak już wspomniałem są to ptaki stadne, które czerpią wiele korzyści z życia w grupie. Łatwiejsza możliwość odgonienia drapieżników od gniazd budowanych w kolonii to tylko jeden aspekt. Drugim jest fakt, że ptak, który znajdzie dogodne miejsce żerowania często dzieli się taką informacją z resztą kolonii.
• Gawrony zostały introdukowane w Nowej Zelandii, aktualnie uważa się je tam za szkodniki, a ich populacja jest pod ścisłą kontrolą.
• W świetle ultrafioletowym (jest to spektrum światła niewidzialne dla ludzkiego oka) gawrony mienią się wszystkimi kolorami tęczy.

Ochrona gatunkowa

Populacje miejsce gawrona objęte są częściową ochroną gatunkową, zaś populacje pozamiejskie chronione są całkowitą ochroną gatunkową.

Gatunek ten jest objęty Monitoringiem Flagowych Gatunków Ptaków prowadzonym przez Stację Ornitologiczna Muzeum i Instytutu Zoologii PAN na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Pomiary z ostatnich dziesięciu lat wykazują spadek liczebności tego ptaka, a szacunki na kolejne 10 lat prognozują kolejny spadek nawet o 30% populacji.