Róża Poezja: Cechy i charakterystyka odmiany, zasady sadzenia, uprawy i pielęgnacji

W czasownikach koniugacji – ę , – esz i koniugacji – ę , – isz / ysz formę 2. osoby liczby pojedynczej tworzymy od formy 2. osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego, odrzucając końcówki osobowe – esz , – isz / ysz .

Poetycki czar róż

Róża towarzyszyła ludziom od „zawsze”. Amerykańscy paleobiolodzy dowodzą, że róże pojawiły się na Ziemi około 40 milionów lat temu. Pierwotnie tylko mieszkańcy półkuli północnej naszego globu mogli się zetknąć z tym niepowtarzalnym kwiatem, gdyż tylko tam rosły w stanie naturalnym. Znanych jest około 200 gatunków róż o różnym wzroście, pokroju, wyglądzie i kolorze kwiatów. Większość gatunków, bo około 70 proc. pochodzi z Azji (Chiny, Japonia, Himalaje), pozostałe 30 proc. wywodzi się z Bliskiego Wschodu, Europy, północnej Afryki i Ameryki Północnej. Polska stanowi znaczący różany rezerwuar. Naturalnie rośnie u nas 25 gatunków róż. Jednym z najważniejszych stanowisk róż w Europie jest rezerwat „Góry Pieprzowe” w okolicach Sandomierza. Rośnie tam 12 gatunków róż.

Róże miały zostać zabalsamowane i posypane solą – balsamuje się tylko królów, bohaterów i róże.
Hans Christian Andersen

Róża jako roślina ozdobna była uprawiana i hodowana już 5 tysięcy lat temu w Sumerze, starożytnej krainie znajdującej się na terenie obecnego Iraku. Niecałe 3000 tysięcy lat p.n.e. uprawą i hodowlą róż zajmowali się także Chińczycy. Grecka poetka Safona żyjąca na przełomie VI i VII w p.n.e. po raz pierwszy nazwała różę ”Królową kwiatów” i mimo upływu wieków żaden inny kwiat jej nie zdetronizował. Starożytni Rzymianie czuli wielką słabość do różanych kwiatów. Krzewy róż były powszechnie uprawiane w rzymskich ogrodach. Róża była symbolem luksusu i przepychu. Żadne przyjęcie nie mogło się odbyć bez bogatych kwiatowych ozdób, płatki róż opadały z góry na leżących biesiadników. O przepychu i umiłowaniu róż może świadczyć przyjęcie u Helogaballa jednego z cesarzy rzymskich, który zasypał na śmierć gości płatkami róż. Ze względu na wielką estymę jaką Rzymianie darzyli róże, pierwsi chrześcijanie uważali je za symbol pogański. W późniejszych wiekach róża w chrześcijańskim świecie wróciła do łask i do tej pory róża ściśle jest związana z kultem maryjnym oraz jest symbolem Zmartwychwstania Chrystusa. W innych religiach także róża zajmuje ważne miejsce. Wyznawcy islamu wierzą, że w pięciu różanych płatkach pojedynczego kwiatu mieści się pięć tajemnic Boga. Wierzą także, że róża powstała z kropli potu i łzy proroka Mahometa. W Indiach legenda głosi, że bogini szczęścia, bogactwa i piękna zrodziła się z róży. W czasach nowożytnych zainteresowanie różami nie zmalało. W VIII wieku Karol Wielki cesarz Imperium Rzymskiego w edykcie o prawie uprawy roślin w wolnych miastach różę wymienił na pierwszym miejscu, co świadczy o dużym znaczeniu tej rośliny w tamtych czasach. W XVIII wieku największą admiratorką róż była żona Napoleona – Josephine, która w przypałacowym parku w Malmaison zgromadziła wspaniałą kolekcją 400 gatunków róż, czyli wszystkich znanych róż w tamtym okresie. Obecnie Malmaison jest największym na świecie rosarium. Rosarium to nazwa ogrodu różanego, który zazwyczaj ma geometryczną, prostolinijną architekturę. Na każdej rabacie uprawiane są róże, tak aby zachować harmonijną kolorystykę kwiatów. Między rabatami znajdują się łuki, trejaże, pergole pozwalające na ekspozycje pnących gatunków i odmian róż. W Polsce największe rosarium o powierzchni 7 ha znajduje się w Chorzowie w Wojewódzkim Parku i Wypoczynku.

Różą zakwita róża i nikt inny.
Wisława Szymborska

Róże z łatwością tworzą mieszańce międzygatunkowe. Stąd występuje ogromna ich różnorodność. Szacuje się , że występuje około 4000 odmian uprawowych przeróżnych róż, czyli jest z czego wybierać. Spotyka się krzewy o wyprostowanych, łukowatych, płożących, lub pnących pędach, które osiągają od 0,5 do 3, a czasami 6 m wysokości. Kwiaty są duże, pachnące. Mogą być zebrane w kwiatostany: wiechy, baldachogrona, podbaldachy. Kwiaty są pojedyncze, półpełne lub pełne, do 15 okółków płatków. Płatki są różnokształtne, we wszystkich kolorach tęczy, oprócz niebieskiego. W ogrodnictwie, ze względu na pokrój i zastosowanie róże dzieli się na 7 grup.
1. Róże wielkokwiatowe – są to krzewy o wysokości od 0,5 do 1,5 m. Podczas kwitnienia posiadają duże pęki o pięknym kształcie, rozwijają się w ogromne kwiaty o przeróżnych barwach. Najliczniejsza i najważniejsza grupa odmian przeznaczonych do ogrodów oraz do uprawy na kwiat cięty.
2. Róże rabatowe – krzewy niższe od róż wielkokwiatowych. Silnie się krzewią oraz obficie kwitną od wiosny do późnej jesieni. Są wytrzymałe na niskie temperatury, długowieczne i bardziej odporne na choroby.
3. Róże pnące – krzewy o długich pędach, dochodzących do 6-8 m. Nie mają organów czepnych, należy je przywiązywać do podpór. Kwitnie obficie. Sadzi się je przy pergolach, altanach, ścianach.
4. Róże parkowe – krzewy silnie rosnące, o pędach prostych i ukośnych, dochodzących do wysokości 2,5 m. Kwitnie obficie, raz w roku. Kwiaty są pojedyncze, półpełne lub pełne, często o intensywnym zapachu.
5. Róże pienne – nie stanowią odrębnej grupy odmian. Są to krzewy odmian szlachetnych wyprowadzone w formie drzewka. Powstają w wyniku okulizacji lub szczepienia na specjalnie wyprowadzonych pionowo pędach.
6. Róże okrywowe – silnie się krzewią. Z pędów i liści tworzą zwartą okrywę z pędów i liści. Kwitnie obficie i długo.
7. Róże miniaturowe – pochodzą od róży chińskiej odmiany niskiej – Rosa chinensis minima. Delikatne, niskie krzewy o małych kwiatach i drobnych liściach. Wrażliwe na niskie temperatury. Wymagają kopczykowania. Często wykorzystywane do dekoracji wnętrz.

Róża nie pragnęła chłodu ni cienia. Inne miała pragnienia.
Federico Garcia Lorca

Stanowisko dla róż powinno być słoneczne i przewiewne. Róże wręcz kochają słońce. Półcień jedynie tolerują. W półcieniu dobrze będą się rozwijać jedynie róże pnące i parkowe. Najlepsze dla róż są gleby piaszczysto-gliniaste, przepuszczalne, dobrze napowietrzone i głęboko uprawione. Podłoże nie może być zbyt przesuszone, ani zbyt mokre. Przy podlewaniu nie należy moczyć liści i kwiatów. Róże należą do roślin żarłocznych. Na rynku dostępne są nawozy mineralne specjalnie dla nich przeznaczone.

Czerwona róża nie jest egoistką, pragnąc pozostać czerwoną różą.
Oscar Wilde

Róże oprócz funkcji dekoracyjnych znalazły zastosowanie w bardzo wielu branżach. Po pierwsze – róża w kosmetyce. Ze względu na skład chemiczny rośliny i aromat wytwarza się kosmetyki pielęgnacyjne i upiększające, wody różane, olejek różany i perfumy. Główną nutę zapachową róży można znaleźć w takich perfumach jak – Chat Noir, Chanel 5 czy Ambra. Po drugie – róża w farmacji – napar lub odwar z kwiatów działa gojąco na drobne ranki, wyciągi z owoców mają działanie rozkurczowe, łagodnie moczopędnie i żółciopędnie. Owoce z dzikiej róży wchodzą w skład wielu mieszanek ziołowych, są bogate w witaminę C, P, K, witaminy z grupy B, a także karotenu i garbników. Po trzecie – róża w kuchni. Zarówno owoce jak i płatki korony mają oryginalny smak i aromat, co jest wykorzystywane do produkcji wielu smakowitych produktów: konfitury, pasty, ocet różany, wódka zwana Gratte, nalewki, w Chinach podawany jest deser – słodki ryż z różami. W Polsce natomiast nie ma nic pyszniejszego niż pączek z nadzieniem z konfitury różanej.

Róża Poezja: Cechy i charakterystyka odmiany, zasady sadzenia, uprawy i pielęgnacji

Podstawową formą czasownika jest bezokolicznik, który w języku polskim ma zakończenie – ć lub – c np. jechać , lubić , móc , pomóc .

Czasowniki w języku polskim dzielą się na dokonane i niedokonane. Czasowniki niedokonane odpowiadają na pytanie co robić ? i ukazują czynność jako proces trwający w czasie, np. czytać , organizować , sprzątać . Czasowniki dokonane odpowiadają na pytanie co zrobić ? i ukazują czynność jako zdarzenie lub jako rezultat, np. przeczytać , zorganizować , sprzątnąć .

Większość czasowników tworzy pary aspektowe, w których jeden czasownik jest niedokonany, a drugi – dokonany.

Czasowniki niedokonane	Czasowniki dokonane
Co robić ?	Co zrobić ?
pić	wypić
jeść	zjeść
jechać	pojechać
dzwonić	zadzwonić
myć	umyć
malować	namalować
czytać	przeczytać
kupować	kupić
odkurzać	odkurzyć
sprzątać	sprzątnąć
otwierać	otworzyć
dawać	dać
spotykać się	spotkać się
wracać	wrócić
brać	wziąć
oglądać	obejrzeć
mówić	powiedzieć
widzieć	zobaczyć

Czasowniki niedokonane i dokonane w parach aspektowych mogą różnić się od siebie w różny sposób.

• Najczęściej czasowniki dokonane tworzymy od niedokonanych, dodając przedrostki wy -, z / s -, po -, za -, u -, na -, prze – , np. – pić – wypić , jeść – zjeść , jechać – pojechać .
• Rzadziej czasowniki niedokonane i dokonane różnią się przyrostkami. Czasowniki niedokonane zwykle mają zakończenia – ać , – ować , – awa , a czasowniki dokonane – – ić / yć , – ać , – nąć , np. wkupować – kupić , sprzątać – sprzątnąć . Często towarzyszą temu różne wymiany w temacie, np. – otwierać – otworzyć , dawać – dać , spotykać się – spotkać się , wracać – wrócić .
• Czasami czasownik niedokonany i dokonany mają różne rdzenie, np. brać – wziąć , oglądać – obejrzeć , mówić – powiedzieć , widzieć – zobaczyć .

Część czasowników nie ma odpowiedników dokonanych, np. móc , musieć , wiedzieć , pracować , studiować , siedzieć , stać .

Czasowniki niedokonane odmieniają się we wszystkich trzech czasach: teraźniejszym, przeszłym i przyszłym, a czasowniki dokonane mają tylko czas przeszły i przyszły.

Formy osobowe czasownika

Czasowniki w języku polskim występują w trzech osobach w liczbie pojedynczej i mnogiej, którym odpowiadają określone zaimki osobowe.

Osoba	Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
1. osoba	ja	my
2. osoba	ty	wy
3. osoba	on / ona / ono pan / pani	oni / one państwo

Zaimki 1. i 2. osoby w zdaniu często są opuszczane, ponieważ końcówki form czasownikowych wyraźnie na nie wskazują, np. idziesz (ty), czytaliśmy (my).

Zaimki 3. osoby występują w różnych rodzajach i wymagają od czasownika odpowiednich form rodzajowych: w liczbie pojedynczej – on mówił (r. męski), ona mówiła (r. żeński), ono mówiło (r. nijaki), a w liczbie mnogiej – oni mówili (r. męskoosobowy), one mówiły (r. niemęskoosobowy).

Zaimka oni używa się zamiast rzeczowników nazywających mężczyzn lub osoby różnej płci, np. Oni ( chłopcy ) biegali po podwórku . Oni ( pasażerowie ) wysiadają z pociągu . Zaimka one używa się przy rzeczownikach nazywających osoby płci żeńskiej, dzieci, zwierzęta, przedmioty i zjawiska, np. One ( kobiety ) wsiadają do samolotu . One ( książki ) leżały na stole .

Zaimki grzecznościowe pan / pani łączą się z czasownikami w 3. osobie liczby pojedynczej, a państwo – w 3. osobie liczby mnogiej, np. Czy pani wybrała kolor ? Państwo mogą kupić ten komputer .

Odmiana czasowników przez osoby nazywa się koniugacją.

Czas teraźniejszy – koniugacja – ę , – esz

Czasowniki w języku polskim mogą wystąpić w trzech czasach: teraźniejszym, przeszłym i przyszłym.

Czas teraźniejszy oznacza, że czynność odbywa się w chwili mówienia lub jest często wykonywana albo ma znaczenie ponadczasowe, np. Magda czyta ogłoszenia . Filip często chodzi do kina . Kraków leży na południu Polski .

W czasie teraźniejszym czasowniki odmieniają się według trzech schematów (koniugacji), które określamy na podstawie końcówek 1. i 2. osoby liczby pojedynczej.

Według koniugacji – ę , – esz odmieniają się czasowniki, które mają różne zakończenia, np. pisać , nieść , pić , myć , pracować , dawać .

• Czasowniki koniugacji – ę , – esz w czasie teraźniejszym często mają inny temat niż bezokolicznik, np. pracować – pracuje , dawać – daje , brać – bierze .
• W czasownikach jednosylabowych, np. myć ( się ), żyć , pić , we wszystkich formach osobowych między tematem a końcówką pojawia się głoska j , np. myć – myje , pić – pije .
• W czasownikach zakończonych na – ować , np. pracować , studiować , kupować , fotografować , malować , budować , przyrostek – owa – wymienia się na – uj – , np. studiuję , pracujesz , kupuje , fotografujemy , malujecie , budują .
• W czasownikach, które kończą się na – wać , np. dawać , wstawać , poznawać , szanować , przyrostek – wa – wymienia się na – j – , np. daję , wstajesz , poznaje , szanujemy .
• Niektóre czasowniki w czasie teraźniejszym mają dwa różne tematy: jeden (zakończony na twardą spółgłoskę) w 1. osobie liczby pojedynczej ( niosę ) i w 3. osobie liczby mnogiej ( niosą ) oraz drugi (zakończony na miękką spółgłoskę) w pozostałych formach ( niesiesz , niesie , niesiemy , niesiecie ).

Czas teraźniejszy – koniugacja – ę , – isz / ysz

Według koniugacji – ę , – isz / ysz odmieniają się czasowniki, które są zakończone na – ić , – yć , – eć , np. mówić , lubić , uczyć się , tańczyć , myśleć , widzieć , słyszeć .

Osoba	Końcówka	mówić	widzieć	słyszeć	uczyć się
ja	– ę	mówię	widzę	słyszę	uczę się
ty	– isz	mówisz	widzisz	słyszysz	uczysz się
on / ona / ono pan / pani	– i	mówi	widzi	słyszy	uczy się
my	– imy	mówimy	widzimy	słyszymy	uczymy się
wy	– icie	mówicie	widzicie	słyszycie	uczycie się
oni / one państwo	– ą	mówią	widzą	słyszą	uczą się

Czas teraźniejszy – koniugacja – m , – sz

Według koniugacji – m , – sz odmieniają się czasowniki, które są zakończone na – ać lub – eć , np. czytać , mieszkać , nazywać się , przepraszać , rozmawiać , umieć , rozumieć .

Osoba	Końcówka	czytać	mieszkać	umieć	rozumieć
ja	– m	czytam	mieszkam	umiem	rozumiem
ty	– sz	czytasz	mieszkasz	umiesz	rozumiesz
on / ona / ono pan / pani	–	czyta	mieszka	umie	rozumie
my	– my	czytamy	mieszkamy	umiemy	rozumiemy
wy	– cie	czytacie	mieszkacie	umiecie	rozumiecie
oni / one państwo	– ją	czytają	mieszkają	umieją	rozumieją

W czasownikach tej koniugacji w 3. osobie liczby mnogiej przed końcówką – ą pojawia się spółgłoska – j – , aby oddzielić od siebie dwie samogłoski, np. czytać – czytają , umieć – umieją .

Czas teraźniejszy – czasowniki nieregularne

Wiele czasowników ma różne formy w bezokoliczniku i czasie teraźniejszym, np. być – jest , iść – idzie , wiedzieć – wie . W wielu czasownikach w czasie teraźniejszym występuje wymiana spółgłosek d : dz , r : rz , g : ż , dż : dź , np. idę – idziesz , mogę – możesz , biorę – bierzesz , jeżdże – jedździsz . Odmiany niektórych czasowników należy nauczyć się na pamięć.

Osoba	być	iść	jechać	chcieć	brać
ja	jestem	idę	jadę	chcę	biorę
ty	jesteś	idziesz	jedziesz	chcesz	bierzesz
on / ona / ono pan / pani	jest	idzie	jedzie	chce	bierze
my	jesteśmy	idziemy	jedziemy	chcemy	bierzemy
wy	jesteście	idziecie	jedziecie	chcecie	bierzecie
oni / one państwo	są	idą	jadą	chcą	biorą

Osoba	móc	jeździć	mieć	jeść	wiedzieć
ja	mogę	jeżdżę	mam	jem	wiem
ty	możesz	jeździsz	masz	jesz	wiesz
on / ona / ono pan / pani	może	jeździ	ma	je	wie
my	możemy	jeździmy	mamy	jemy	wiemy
wy	możecie	jeździcie	macie	jecie	wiecie
oni / one państwo	mogą	jeżdżą	mają	jedzą	wiedzą

Czas przeszły

Czas przeszły oznacza czynność lub stan, które miały miejsce w przeszłości, np. Beata była chora . Magda i córka robiły zakupy . Marcin i Filip spotkali się u Beaty .

Wszystkie czasowniki (niedokonane i dokonane) tworzą formy czasu przeszłego, np. Wczoraj czytałem książkę . Wczoraj przeczytałem książkę .

Czasowniki w czasie przeszłym odmieniają się przez rodzaje. W liczbie pojedynczej są trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki (w rodzaju nijakim używa się w zasadzie tylko 3. osoby), np. chłopiec biegał , dziewczynka śpiewała , dziecko bawiło się . W liczbie mnogiej rozróżniamy dwa rodzaje: męskoosobowy i niemęskoosobowy. Form męskoosobowych używamy do oznaczania czynności wykonywanej przez mężczyzn lub osoby różnej płci, np. panowie odpoczywali , nauczyciele pracowali , dziewczynki i chłopcy biegali . W pozostałych wypadkach, a więc kiedy czynność lub stan odnosi się do kobiet, dzieci, zwierząt, roślin, rzeczy, posługujemy się formami rodzaju niemęskoosobowego, np. kobiety rozmawiały , dzieci bawiły się , psy leżały , kwiaty rosły , samochody jechały .

Formy czasu przeszłego tworzy się od tematu bezokolicznika (po odcięciu zakończenia – ć lub – c ) za pomocą przyrostka ł oraz końcówek rodzajowych:

temat czasownika + sufiks czasu przeszłego ł + końcówka wskazująca na rodzaj i osobę

Liczba pojedyncza

Osoba	r. męski	r. żeński	r. nijaki
ja	– ł – em	– ł – am	–
ty	– ł – eś	– ł – eś	–
on / ona / ono pan / pani	– ł –	– ł – a	– ł – o

Liczba mnoga

Osoba	r. męskoosobowy	r. niemęskoosobowy
my	– l – iśmy	– ł – yśmy
wy	– l – iście	– ł – yście
oni / one państwo	– l – i	– ł – y

W liczbie mnogiej rodzaj męskoosobowy ma formy ze spółgłoską l : – liśmy , – liście , – li , rodzaj niemęskoosobowy – ze spółgłoską ł : – łyśmy , – łyście , – ły .

czytać , kupować

Liczba pojedyncza

Osoba	r. męski	r. żeński	r. nijaki
ja	czytałem , kupowałem	czytałam , kupowałam	–
ty	czytałeś , kupowałeś	czytałaś , kupowałaś	–
on / ona / ono pan / pani	czytał , kupował	czytała , kupowała	czytało , kupowało

Liczba mnoga

Osoba	r. męskoosobowy	r. niemęskoosobowy
my	czytaliśmy , kupowaliśmy	czytałyśmy , kupowałyśmy
wy	czytaliście , kupowaliście	czytałyście , kupowałyście
oni / one państwo	czytali , kupowali	czytały , kupowały

W czasownikach zakończonych na – eć , np. mieć , woleć , widzieć , lecieć , rozumieć , zachodzi wymiana e na a we wszystkich formach czasownika oprócz rodzaju męskoosobowego.

mieć , rozumieć

Liczba pojedyncza

Osoba	r. męski	r. żeński	r. nijaki
ja	miałem , rozumiałem	miałam , rozumiałam	–
ty	miałeś , rozumiałeś	miałaś , rozumiałaś	–
on / ona / ono pan / pani	miał , rozumiał	miała , rozumiała	miało , rozumiało

Liczba mnoga

Osoba	r. męskoosobowy	r. niemęskoosobowy
my	mieliśmy , rozumieliśmy	miałyśmy , rozumiałyśmy
wy	mieliście , rozumieliście	miałyście , rozumiałyście
oni / one państwo	mieli , rozumieli	miały , rozumiały

W czasownikach zakończonych na – ść , np. nieść , przynieść , wieźć , występuje wymiana e na o we wszystkich formach czasownika oprócz rodzaju męskoosobowego. Natomiast w 3. osobie rodzaju męskiego o wymienia się na ó .

przynieść , wieźć

Liczba pojedyncza

Osoba	r. męski	r. żeński	r. nijaki
ja	przyniosłem , wiozłem	przyniosłam , wiozłam	–
ty	przyniosłeś , wiozłeś	przyniosłaś , wiozłaś	–
on / ona / ono pan / pani	przyniósł , wiózł	przyniosła , wiozła	przyniosło , wiozło

Liczba mnoga

Osoba	r. męskoosobowy	r. niemęskoosobowy
my	przynieśliśmy , wieźliśmy	przyniosłyśmy , wiozłyśmy
wy	przynieśliście , wieźliście	przyniosłyście , wiozłyście
oni / one państwo	przynieśli , wieźli	przyniosły , wiozły

Nieregularne formy czasu przeszłego ma czasownik iść i pochodne od niego czasowniki z przedrostkami od -, z -, po -, przy -, prze -, w -, wy – np. wejść , wyjść , przyjść , pójść , odejść .

iść , przyjść

Liczba pojedyncza

Osoba	r. męski	r. żeński	r. nijaki
ja	szedłem , przyszedłem	szłam , przyszłam	–
ty	szedłeś , przyszedłeś	szłaś , przyszłaś	–
on / ona / ono pan / pani	szedł , przyszedł	szła , przyszła	szło , przyszło

Liczba mnoga

Osoba	r. męskoosobowy	r. niemęskoosobowy
my	szliśmy , przyszliśmy	szłyśmy , przyszłyśmy
wy	szliście , przyszliście	szłyście , przyszłyście
oni / one państwo	szli , przyszli	szły , przyszły

Końcówki czasu przeszłego są ruchome, tzn. mogą być oddzielane od tematu i łączone z innym wyrazem poprzedzającym czasownik. Można powiedzieć:

Kiedy przyjechaliśmy do domu , było już późno . albo Kiedyśmy przyjechali do domu , było już późno .

Czy o tym pomyślałeś ? albo Czyś o tym pomyślał ?

Czas przyszły złożony

Czas przyszły oznacza, że czynność wydarzy się w przyszłości. W języku polskim czas przyszły czasowników niedokonanych i dokonanych ma różną postać. Czasowniki niedokonane mają czas przyszły złożony, np. Jutro Beata będzie pracować nad nowym projektem . W niedzielę będę miała gości . Czasowniki dokonane mają czas przyszły prosty, np. Wieczorem pójdziemy na koncert . Za tydzień Magda i córka pojadą nad morze .

Czas przyszły złożony tworzymy od czasowników niedokonanych na dwa sposoby:

• czasownik posiłkowy być w odpowiedniej formie osobowej czasu przyszłego + bezokolicznik.
  

  Osoba	Czasownik posiłkowy być	czytać	pracować
  ja	będę	będę czytać	będę pracować
  ty	będziesz	będziesz czytać	będziesz pracować
  on / ona / ono pan / pani	będzie	będzie czytać	będzie pracować
  my	będziemy	będziemy czytać	będziemy pracować
  wy	będziecie	będziecie czytać	będziecie pracować
  oni / one państwo	będą	będą czytać	będą pracować

• czasownik posiłkowy być w odpowiedniej formie osobowej czasu przyszłego + 3. osoba czasu przeszłego w liczbie pojedynczej w rodzaju męskim i żeńskim (w 3. osobie również – nijakim), a w liczbie mnogiej w rodzaju męskoosobowym i niemęskoosobowym.

Liczba pojedyncza

Osoba	Czasownik posiłkowy być	r. męski	r. żeński	r. nijaki
ja	będę	będę czytał	będę czytała	–
ty	będziesz	będziesz czytał	będziesz czytała	–
on / ona / ono pan / pani	będzie	będzie czytał	będzie czytała	będzie czytało

Liczba mnoga

Czasowniki modalne móc , chcieć , musieć w czasie przyszłym odmieniają się tylko według modelu: czasownik być w czasie przyszłym + 3 osoba liczby pojedynczej lub mnogiej czasu przeszłego, np. Jutro będę musiał długo pracować . Czy będziecie chcieli tam pojechać ? Ona będzie mogła to zrobić .

Czas przyszły prosty

Czas przyszły prosty tworzymy od czasowników dokonanych. Takie formy mają końcówki czasu teraźniejszego (zob. czas teraźniejszy), natomiast znaczenie czasu przyszłego, np. Jutro spotkamy się na kawę . Za tydzień Filip pojedzie na wycieczkę rowerową .

Osoba	Koniugacja – ę , – esz	Koniugacja – ę , – isz / ysz	Koniugacja – m , – sz
ja	napiszę	zatańczę	przeczytam
ty	napiszesz	zatańczysz	przeczytasz
on / ona / ono pan / pani	napisze	zatańczy	przeczyta
my	napiszemy	zatańczymy	przeczytamy
wy	napiszecie	zatańczycie	przeczytacie
oni / one państwo	napiszą	zatańczą	przeczytają

Tryb rozkazujący

Formy trybu rozkazującego są stosowane w relacjach nieformalnych do wyrażania poleceń, próśb, rozkazów. Ponieważ takie wypowiedzi są kierowane bezpośrednio do odbiorcy, tryb rozkazujący ma tylko trzy formy: 2. osobę liczby pojedynczej (ty), 1. i 2. osobę liczby mnogiej (my, wy).

Osoba	Końcówka	pisać	pracować	przypomnieć	czytać
ja	–	–	–	–	–
ty	– , – ij , – j	pisz	pracuj	przypomnij	czytaj
on / ona / ono	–	–	–	–	–
my	– my , – ijmy , – jmy	piszmy	pracujmy	przypomnijmy	czytajmy
wy	– cie , – ijcie , – jcie	piszcie	pracujcie	przypomnijcie	czytajcie
oni / one	–	–	–	–	–

Podstawową formą trybu rozkazującego jest 2. osoba liczby pojedynczej, do której w liczbie mnogiej dodaje się końcówki osobowe – my i – cie , np. pisz – piszmy – piszcie , przypomnij – przypomnijmy – przypomnijcie , czytaj – czytajmy – czytajcie .

W czasownikach koniugacji – ę , – esz i koniugacji – ę , – isz / ysz formę 2. osoby liczby pojedynczej tworzymy od formy 2. osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego, odrzucając końcówki osobowe – esz , – isz / ysz .

• Jeżeli po odrzuceniu końcówki temat kończy się jedną spółgłoską, wtedy 2. osoba trybu rozkazującego ma postać bez końcówki, np. pisz ( esz ) → pisz , pracuj ( esz ) → pracuj , niesi ( esz ) → nieś , mów ( isz ) → mów , ucz ( ysz ) się → ucz się , idzi ( esz ) → idź .
• Jeżeli po odrzuceniu końcówki temat kończy się dwiema spółgłoskami, wtedy w 2. osobie trybu rozkazującego najczęściej dodajemy końcówkę – ij , np. przypomn ( isz ) → przypomnij , sprzątni ( esz ) → sprzątnij .

W czasownikach koniugacji – m , – sz formę 2. osoby liczby pojedynczej tworzymy od formy 3. osoby liczby mnogiej, odrzucając końcówkę – ą , np. czytaj ( ą ) → czytaj , słuchaj ( ą ) → słuchaj , jedz ( ą ) → jedz , wiedz ( ą ) → wiedz .

Część czasowników ma nieregularną formę 2. osoby trybu rozkazującego, którą należy zapamiętać, np. być – bądź , mieć – miej , wziąć – weź .

W relacjach formalnych (oficjalnych), gdy zwracamy się do kogoś, używając zaimków pan / pani , polecenia, prośby i rozkazy formułujemy w innych sposób.

• Używamy partykuły niech i formy 3. osoby liczby pojedynczej lub mnogiej czasu teraźniejszego, np. Niech pan czyta dalej . Teraz niech pani mówi . Niech państwo posłuchają tej piosenki .
• Używamy formy proszę i bezokolicznika, np. Proszę czytać dalej . Teraz proszę mówić . Proszę posłuchać tej piosenki .

Tryb przypuszczający

Formy trybu przypuszczającego służą do oznaczania czynności, które mogą się odbyć pod pewnym warunkiem, oraz do wyrażania prośby.

W trybie przypuszczającym czasowniki występują w liczbie pojedynczej w rodzaju męskim i żeńskim (w 3. osobie – również nijakim), a w liczbie mnogiej – w rodzaju męskoosobowym i niemęskoosobowym.

Liczba pojedyncza

Osoba	Końcówka	r. męski	r. żeński	r. nijaki
ja	– bym	pisałbym	pisałabym	–
ty	– byś	pisałbyś	pisałabyś	–
on / ona / ono pan / pani	– by	pisałby	pisałaby	pisałoby

Liczba mnoga

Osoba	Końcówka	r. męskoosobowy	r. niemęskoosobowy
my	– byśmy	pisalibyśmy	pisałybyśmy
wy	– byście	pisalibyście	pisałybyście
oni / one państwo	– by	pisaliby	pisałyby

Formy trybu przypuszczającego tworzymy, dodając do formy 3. osoby czasu przeszłego cząsteczkę – by , a w 1. i 2. osobie również końcówki osobowe: – m , – ś , – śmy , – ście , np. mógłbym , mógłbyś , moglibyśmy , moglibyście .

Końcówki trybu przypuszczającego są ruchome, mogą być użyte przed czasownikiem, bardzo często łączą się ze spójnikiem, np. Byłoby dobrze , gdybym wróciła jeszcze dziś . Czybyś mógł otworzyć okno ?

Wsparcie Komisji Europejskiej dla produkcji tej publikacji nie stanowi poparcia dla treści, które odzwierciedlają jedynie poglądy autorów, a Komisja nie może zostać pociagnięta do odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji w niej zawartych.