Soja: odmiany najlepsze do Twojego gospodarstwa

h) W nazwiskach dwuczłonowych odmieniamy obydwa człony.
Boy-Żeleński – Boya-Żeleńskiego, Boyem-Żeleńskim, Boyu-Żeleńskim
Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, kiedy pierwszy człon nazwiska jest przydomkiem, zawołaniem bojowym lub dawnym herbem. Wówczas może (ale nie musi) pozostać nieodmienny.
Korwin-Mikke – Korwin-Mikkego, Korwin-Mikkem, Korwin-Mikkemu

Odmiana nazwisk w języku polskim

Mając Jana Nowaka wśród znajomych, w codziennych sytuacjach i w nieoficjalnym języku prawdopodobnie mielibyśmy okazję usłyszeć , że ktoś chce się skontaktować z Nowakiem, ma sprawę do Nowaka, musi podziękować Nowakowi albo właśnie myślał o Nowaku. Kiedy jednak rzucimy okiem na wiszące w gabinecie Nowaka dyplomy, zauważymy, że ktoś chciał złożyć gratulacje i podziękowania „dla Jan Nowak” (lub w optymistycznej wersji „dla Jana Nowak”), dzwoniący telemarketer chce porozmawiać z „panem Janem Nowak”, a ksiądz czytający wypominki modli się za duszę dziadka naszego bohatera „świętej pamięci Stanisława Nowak”.

Znana jest również anegdotka opowiadana przez Michała Rusinka (byłego sekretarza Wisławy Szymborskiej), który odebrał kiedyś połączenie z banku. Osoba po drugiej stronie linii zapytała, czy rozmawia „z panem Michałem Rusinek”, na co ten odpowiedział: „Tak, ale ja się deklinuję”. Po tych słowach usłyszał: „A, to przepraszam. Zadzwonię później”.

Poniżej znajdziecie kilka zasad dotyczących odmiany polskich nazwisk, które mogą ustrzec Was przed „telefonowaniem później”.

Już nie tylko profesor Miodek grzmi, że nazwiska należy odmieniać, apelują o to wszyscy językoznawcy, a słowniki nie pozostawiają wątpliwości.

Wybór właściwego wzorca odmiany zależy od:
1) płci właściciela
2) jego narodowości
3) zakończenia nazwiska (może chodzić o zakończenie fonetycznej formy nazwiska albo zakończenie tematu).

NAZWISKA ŻEŃSKIE

Odmieniają się wszystkie zakończone na –a. Te zakończone spółgłoską pozostają nieodmienne.

a) jeżeli nazwisko zakończone jest na –ska, -cka, -dzka, –owa lub –ewa, odmienia się tak jak przymiotnik, np.
Kowalska, Kowalską, Kowalskiej
Konopacka, Konopacką, Konopackiej
Rudzka, Rudzką, Rudzkiej
Stanisławowa, Stanisłowową, Stanisłowowej
Paduczewa, Paduczewą, Paduczewej

b) nazwisko panieńskie zakończone na –ówna lub –anka odmienia się jak rzeczownik, np.
Kucówna, Kucównę, Kucówną, Kucówny, Kucównie
Kotulanka, Kotulankę, Kotulanką, Kotulanki, Kotulance

c) natomiast pozostałe nazwiska zakończone na-a odmieniają się jak rzeczowniki pospolite, np. Janda, Jandę, Jandą, Jandzie czy Rosa, Rosę, Rosą, Rosie

d) problematyczne może być nazwisko żeńskie, które wygląda jak przymiotnik w rodzaju męskim, np. Chudy, Biały. Jeśli w mianowniku to nazwisko kończy się na –y, pozostaje nieodmienne. Jeśli jednak jego właściciela zdecydowała się na formę z końcówką żeńską (to jest Ewa Chuda, Anna Biała), będzie odmieniało się jak przymiotnik: Ewę Chudą, Ewy Chudej, Ewie Chudej.

NAZWISKA MĘSKIE

Odmieniają się niemal wszystkie.

a) Te zakończone na spółgłoskę odmieniają się tak jak rzeczowniki pospolite.
Przykładowo: Stempek – Stempka, Stempkiem, Stempce, Stempkowi
Kuc – Kuca, Kucem, Kucu, Kucowi

b) Te zakończone na –a odmieniają się zawsze według odmiany żeńskiej
Wałęsa – Wałęsę, Wałęsą, Wałęsy, Wałęsie
Terka – Terkę, Terką, Terki, Terce
Wyjątkiem są te zakończone w wymowie na „-ła”, np. Benoit, Dubois, Lacroix, których nie odmieniamy.

c) Te zakończone na –ski, -cki, -dzki mają odmianę przymiotnikową.
Kaczyński – Kaczyńskiego, Kaczyńskim, Kaczyńskiemu
Głowacki – Głowackiego, Głowackim, Głowackiemu
Rudzki – Rudzkiego, Rudzkiem, Rudzkiemu

d) Również te zakończone na –i oraz –e odmieniają się jak przymiotnik.
Verdi – Verdiego, Verdim, Verdiemu
Mallarmé – Mallarmégo, Mallarmém, Mallarmému

e) Nazwiska zakończone na –o mają odmianę rzeczownikową męską, jeśli są pochodzenia obcego.
Caruso – Carusa, Carusem, Carusie, Carusowi.
Wyjątkiem są tutaj te akcentowane na ostatnią sylabę (Hugo, Boileau), których nie odmieniamy.
Jeśli natomiast są polskie, odmieniają się jak rzeczowniki żeńskie.
Matejko – Matejkę, Matejką, Matejki, Matejce
Czubko – Czubkę, Czubką, Czubki, Czubce

f) Nazwiska, które zakończone są na –u, nie odmieniają się, np. Ceaușescu.

g) Wyjątek mogą stanowić nazwiska zakończone na –o, -e, -y lub –i (z pominięciem tych zakończonych na –ski, -cki, -dzki) przy imieniu lub nazwie godności bądź tytułu (pan, pani, minister, prezydent,), których wówczas możemy nie odmieniać.
Przykładowo: Witamy ministra Kołodko. Wspaniała kolekcja mistrza Versace.
W tych sytuacjach równie dobrze można by powiedzieć: Witamy ministra Kołodkę. Wspaniała kolekcja mistrza Versacego.

h) W nazwiskach dwuczłonowych odmieniamy obydwa człony.
Boy-Żeleński – Boya-Żeleńskiego, Boyem-Żeleńskim, Boyu-Żeleńskim
Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, kiedy pierwszy człon nazwiska jest przydomkiem, zawołaniem bojowym lub dawnym herbem. Wówczas może (ale nie musi) pozostać nieodmienny.
Korwin-Mikke – Korwin-Mikkego, Korwin-Mikkem, Korwin-Mikkemu

Soja: odmiany najlepsze do Twojego gospodarstwa

Klasa gleby, regularnie przeprowadzane zabiegi agrotechniczne, ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami, nawożenie oraz pogoda, na którą niestety nie mamy wpływu… Te i wiele innych czynników wpływają na wysokość plonowania, jakie osiągnie soja. Odmiany i ich dobór do konkretnego stanowiska i rejonu są tu jednak kluczem do sukcesu. A zatem jak dobrać właściwą odmianę?

Soja: odmiany według terminu dojrzewania

Na rynku dostępne są odmiany soi różniące się długością okresu wegetacji od siewu do uzyskania dojrzałości nasion. Oczywiście w kolejnych latach, w zależności od pogody, mogą występować różnice. Możemy tu jednak wyróżnić odmiany:

• bardzo wczesne i wczesne,
• średnio wczesne,
• późne i bardzo późne.

Według wyników Programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej z 2016 r. wzorzec plonu nasion soi wynosił 31,8 dt/ha, a długość wegetacji od siewu do uzyskania dojrzałości żniwnej wyniosła 132 dni. Według danych największy plon uzyskała odmiana Aligator – bardzo późna, a długość wegetacji wynosiła 136 dni.

Aldana to odmiana soi wyhodowana w Polsce, znakomicie przystosowana do naszych warunków atmosferycznych. (fot. AgroFoto.pl; użytkownik: boogy93)

– Ja mam szczególne upodobanie do odmiany Aldana. Jest to bardzo dobra odmiana soi. Może być uprawiana z powodzeniem w zasadzie na terenie całej Polski, z wyjątkiem podgórza i rejonów północnych podobnie jak Augusta, druga odmiana krajowej hodowli. Ostatnie lata były trochę cieplejsze. Wrzesień był suchy i ciepły w poprzednim roku, a więc te odmiany późniejsze plonowały znacznie lepiej, szczególnie na południu Polski. Nawet o tonę wyżej. Aldana i Augusta w przeciętnych warunkach pogodowych dojrzewają w pierwszej dekadzie września. Inne odmiany soi będą dojrzewać pod koniec września. Może się pojawić wtedy problem ze zbiorem – mówi dr Lech Boros z Zakładu Nasiennictwa i Nasionoznawstwa Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowego Instytutu Badawczego w Radzikowie.

Według wyników PDO z 2016 r. wzorzec plonu nasion soi wynosił 31,8 dt/ha, a długość wegetacji od siewu do uzyskania dojrzałości żniwnej wyniosła 132 dni.

Rejon uprawy soi i problemy ze zbiorem

Odmianę powinno się dostosować do regionu uprawy soi. Odmiany wczesne będą odpowiednie dla całej Polski, z wyłączeniem niektórych obszarów. Odmiany późniejsze najlepiej uprawiać w województwach, w których obserwuje się dłuższy okres wegetacji i więcej ciepłych dni (południowa część Polski).

– Rolnika należy ostrzec podczas doboru odmiany soi odpowiedniej do uprawy w określonym rejonie. Największy problem jest z terminem dojrzewania. Im soja ma dłuższy okres wegetacji, tym wyższy potencjał plonowania. We wrześniu i październiku jest zazwyczaj więcej opadów. Jeśli nasiona nie osiągną określonej wilgotności do omłotu (15–18%), to może pojawić się problem ze zbiorem. Trzeba w takim wypadku nasiona dosuszać, a są to dodatkowe koszty. Jeśli ktoś uprawia kukurydzę na ziarno i posiada suszarnię, to nie ma dla niego problemu. Ponieważ może odczekać, zbierze lepiej lub gorzej, ale zbierze i dosuszy do 12–13% wilgotności. Im dłużej soja będzie na polu po osiągnięciu dojrzałości, tym gorsza będzie jakość zebranego plonu – tłumaczy dr Boros. – Wcześniejsze badania pozwoliły wyznaczyć rejony, w których jest mniejsze ryzyko uprawy soi, w których panują lepsze warunki do dojrzewania, wyższe temperatury za okres wegetacji. Do tych rejonów zaliczono południowo-wschodnią część kraju, tereny północno-wschodniej części woj. dolnośląskiego, północny rejon opolskiego oraz środkowo-południowej części woj. lubuskiego. Ocieplenie klimatu oraz postęp hodowlany sprawia, że soja, szczególnie odmiany wczesne, z powodzeniem może być uprawiana w innych rejonach kraju, z wyjątkiem terenów północnych i podgórskich.

Odmiana Mavka została wpisana do Krajowego Rejestru w 2013 r. Można ją uprawiać z powodzeniem w prawie całej Polsce, poza rejonami północnymi. (fot. AgroFoto.pl; użytkownik: wojtunio000)

Odmiana a temperatura i opady

Niestety pogody nie można przewidzieć, ale można sugerować się wynikami badań, których jest coraz więcej, a dzięki nim dobierzemy najbardziej optymalną odmianę soi do naszych warunków klimatycznych.

– Dobrą charakterystyką odmiany może być ilość ciepła, jaką potrzebuje określona odmiana do osiągnięcia dojrzałości do zbioru, wyrażona sumą temperatur efektywnych za okres wegetacji, uwzględniających temperaturę progową 6°C. Na terenie Polski można uprawiać odmiany soi z grupy dojrzewania 000, które do wydania plonu potrzebują sumy efektywnych temperatur poniżej 1500°C. Rośliny muszą dojrzeć tak, aby zbiór mógł nastąpić najpóźniej do końca września. Jeśli będzie dobra pogoda we wrześniu, to wszystko będzie w porządku. Ale niech tylko będzie przekropny i chłodny wrzesień, może pojawić się problem ze zbiorem dobrej jakości oraz wilgotności nasion w przypadku późnych odmian soi o wyższych wymaganiach cieplnych – ostrzega dr Boros.

Rolnika należy ostrzec podczas doboru odmiany soi odpowiedniej do uprawy w określonym rejonie. Największy problem jest z terminem dojrzewania.

dr Lech Boros

Kiedy decydujemy się na dobór odmiany soi, warto byłoby zgłosić się do najbliższego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, bo często prowadzone są w nich analizy na temat plenności danej odmiany, w konkretnym rejonie. Uzyskamy tam szczegółowe zalecenia uprawowe względem interesującej nas odmiany soi.

– Najbardziej wskazane byłoby, aby rolnik korzystał z wyników badań porejestrowch odmian COBORU, które posiadają ODR-y, ale również zamieszczane są w Internecie. Od 2 lat COBORU opracowuje „Listę Odmian Zalecanych” (LOZ) dla soi. W 2016 r. lista obejmowała woj. opolskie i podkarpackie. Na sezon 2017 listę poszerzono o kolejne 2 województwa, tj. śląskie i wielkopolskie. W przyszłości należy spodziewać się takich list dla innych rejonów Polski – mówi dr Boros.

W Polsce dość często uprawiana jest również odmiana Annushka. Należy do odmian bardzo wczesnych, uprawianych na terenie całego kraju. (fot. AgroFoto.pl użytkownik: 01_spider)

Odmiana a poziom tłuszczu i białka

Soja uprawiana i wykorzystywana we własnym gospodarstwie jako komponent paszowy powinna charakteryzować się odpowiednią zawartością białka i tłuszczu. Na naszym rynku odmian jest bardzo wiele, toteż różnią się znacząco zawartością procentową tych składników. Hodowca powinien zastanowić się również, jaka zawartość tłuszczu i białka, będzie najkorzystniejsza w dawce paszowej. Wśród dostępnych odmian w Polsce, soja może zawierać od 35 do 45% białka i od 17 do 23% tłuszczu.

Pomocne podczas doboru odmiany i zaleceń uprawowych może być skorzystanie z porad, jakich udziela Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, doradcy firm hodowlano-nasiennych oraz specjaliści z ODR.

Czy artykuł był przydatny?

Kliknij na gwiazdkę, by zagłosować

Ocena 3.9 / 5. Liczba głosów 11

Na razie brak głosów. Możesz być pierwszy!