Suchodrzew tatarski – opis, sadzenie, uprawa, pielęgnacja, odmiany

Marek Winicjusz – przyjaciel Petroniusza i stały bywalec na cesarskim dworze. Żołnierz, który pod wpływem miłości do Ligii przyjmuje chrześcijaństwo i staje się osobą łagodną i życzliwą innym.

Quo vadis

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

• Stwórz ściągę
• Drukuj
• Ściągaj z telefonem

481 Dodaj do listy
Sprawdzona treść

Teksty dostarczyło Wydawnictwo GREG. © Copyright by Wydawnictwo GREG

autorzy opracowań: B. Wojnar, B. Włodarczyk, A. Sabak, D. Stopka, A. Szóstak, D. Pietrzyk, A. Popławska
redaktorzy: Agnieszka Nawrot, Anna Grzesik
korektorzy: Ludmiła Piątkowska, Paweł Habat

Zgodnie z regulaminem serwisu www.bryk.pl, rozpowszechnianie niniejszego materiału w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, utrwalanie lub kopiowanie materiału w celu rozpowszechnienia w szczególności zamieszczanie na innym serwerze, przekazywanie drogą elektroniczną i wykorzystywanie materiału w inny sposób niż dla celów własnej edukacji bez zgody autora podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.

• 01 Streszczenie szczegółowe
• 02 Streszczenie krótkie
• 03 Charakterystyka bohaterów
• 04 Plan wydarzeń
• 05 Czas i miejsce akcji
• 06 Geneza utworu i gatunek
• 07 Problematyka
• 08 Biografia autora
• 09 Pytania i odpowiedzi
• Pokaż całe opracowanie
• Czytaj online (cała lektura)
• Rozwiń Zwiń

Streszczenie szczegółowe

Rozdział 1

Po całonocnej uczcie bogaty patrycjusz i zaufany doradca Nerona w sprawach mody i sztuki, Petroniusz , wypoczywa w swojej pięknej willi. Niespodziewanie zjawia się gość, Marek Winicjusz, który powraca z wojny. Zwierza się Petroniuszowi, że jest oczarowany wychowanką Aulusa Plaucjusza i Pomponii Grecyny – Ligią Kalliną. Okazuje się ona być córką króla Ligów. Jej ojciec wraz z rodziną wyruszył na czele swych wojsk do walki z Wanniuszem. Rzymianie nie mieszali się do walk barbarzyńskich plemion, ale ówczesny cesarz Klaudiusz zlecił dowódcy wojsk stacjonujących w tym rejonie, aby zapewnił spokój na granicy rzymskiej. Ten zażądał od Ligów przyrzeczenia, że nie przekroczą granicy, a ci, w dowód posłuszeństwa, dali nawet zakładników, wśród których była Ligia – córka wodza. Po szeregu bitew, w których poległ sam król Ligów, ich wojska opuściły pola walki, nikt nie zatroszczył się o los zakładników. Ligia przybyła do Rzymu jako branka Aulusa Plaucjusza, który wraz z żoną obdarzył ją rodzicielską miłością.

Petroniusz obiecuje Markowi, że uda się z nim do Plaucjusza.

Rozdział 2

Przyjaciele udają się do willi Aulusa Plaucjusza. Po drodze mijają zatłoczone Forum Romanum, posuwają się gwarnymi i rojnymi uliczkami, gdzie tłumnie gromadzą się mieszkańcy Rzymu, są wśród nich: Brytowie, Germanie, Gallowie, Żydzi, Egipcjanie, Numidzi, Grecy, Etiopczycy.

Petroniusz i Marek w końcu docierają do domu Aulusa. Jest to „dziwne”, zdaniem Petroniusza, domostwo. Niewolnicy nie noszą tu łańcuchów i traktowani są jak pełnoprawni domownicy. Członkowie rodziny zachowują czyste obyczaje, panuje miłość i zgoda. Petroniusz wspomina, że pani domu, Pomponia Grecyna, była oskarżona o wyznawanie chrześcijaństwa, poddana została nawet „sądowi domowemu”, ale została uniewinniona.

Na spotkanie gości wychodzi pan domu. Petroniusz rozmawia z Aulusem, Marek natomiast wypatruje Ligii. Wkrótce i ona ukazuje się zachwyconym oczom przybyszów. Aulus opowiada jej dzieje, a Winicjusz rozmawia z dziewczyną i wyznaje, że stracił dla niej głowę. Ligia także jest oczarowana pięknym młodzieńcem, ale jest chrześcijanką, zachowuje dystans, jest skromna. Dlatego Winicjusz niczego nie osiąga. Pod koniec wizyty Pomponia odważnie przyznaje, że ona i jej rodzina czczą „jednego, sprawiedliwego i wszechmocnego Boga”.

Rozdział 3

W drodze powrotnej przyjaciele komentują zachowanie Aulusa i jego małżonki oraz obyczaje panujące w ich domu. Petroniusz docenia wdzięki Ligii, ale nie widzi w niej nic nadzwyczajnego, Marek natomiast coraz bardziej pożąda dziewczyny. Petroniusz wpada na pomysł, co zrobić, aby Ligia została niewolnicą Marka.

Rozdział 4

Pomysł Petroniusza polegał na tym, że patrycjusz przypomniał Neronowi o pięknej zakładniczce ciągle pozostającej w domu Plaucjusza, a będącej przecież własnością cesarza. Zaciekawiony Neron rozkazuje sprowadzić Ligię do pałacu.

Dziewczyna żegna swych przybranych rodziców. Wszyscy czują smutek i przerażenie. Pomponia pisze list do Akte, dawnej kochanki Nerona, w którym poleca Ligię jej opiece. Aulus dowiaduje się, że to Petroniusz przypomniał władcy o Ligii. Początkowo opanowuje go gniew, ale potem postanawia zrobić wszystko, aby ratować przybraną córkę.

Rozdział 5

Aulus odwiedza Senekę i prosi go o wstawiennictwo u Nerona. Dawny wychowawca cezara informuje go jednak, że jest w niełasce i Neron zaledwie go toleruje w swoim otoczeniu – zrobi wszystko, by dokuczyć Senece. Zgadza się porozmawiać z Petroniuszem. Następnie Aulus informuje o porwaniu Ligii Winicjusza, któremu ufa, nie podejrzewając go o nieprawy zamiar uczynienia z Ligii niewolnicy. Wzburzony Marek udaje się do Petroniusza, a wieczorem Plaucjusz otrzymuje od niego list, w którym czyta, iż należy pogodzić się z wolą Nerona.

Rozdział 6

Marek wpada do willi Petroniusza pełen gniewu i przerażenia, tymczasem jego przyjaciel jest w doskonałym humorze. Ufa, że Neron spełni jego prośbę i odda Ligię Markowi. Informuje Winicjusza, że przez kilka dni Ligia będzie mieszkanką pałacu cezara, a potem zostanie jego własnością. Uspokojony Marek pisze list od Plaucjusza.

Rozdział 7

Akte, dobra i skromna, kochająca Nerona kobieta, przygotowuje Ligię do mającej się odbyć wieczorem uczty. Zwykle przyjęcia u Nerona przekształcają się w całonocne orgie. Akte obiecuje sobie strzec dziewczynę. Zachwyca się jej urodą i martwi, że jeśli piękność Ligii dostrzeże Neron lub jego kochanka, Poppea, dziewczynie zacznie grozić poważne niebezpieczeństwo. Akte pociesza Ligię, mówiąc, że być może uda się jej wyprosić u Petroniusza i Winicjusza powrót do domu Aulusów.

Tymczasem do pałacu napływa coraz więcej gości. Wkrótce wśród nich znajduje się Ligia. Akte umieszcza ją przy stole, sama zajmuje miejsce obok dziewczyny. Po drugiej stronie znajduje się miejsce Winicjusza, który niespodziewanie pojawia się przy Ligii. Witają się, po czym Ligia ufnie i z radością, że odnalazła kogoś znajomego, kogo uważa za przyjaciela, opowiada Markowi o ostatnich wypadkach. Młodzieniec okłamuje ją, mówi, że nic nie wiedział o jej porwaniu. Wykorzystuje także naiwność i niewiedzę dziewczyny co do charakteru biesiad u Nerona, prawi jej komplementy i liczy na to, że łatwo uda mu się uwieść młodziutką i niewinną Ligię.

Nagle pojawia się Neron, a później piękna Poppea. W najbliższym otoczeniu cezara jest Petroniusz. Władca daje popis jako śpiewak (w rzeczywistości jego śpiew nikogo nie zachwyca, ale wszyscy prawią mu komplementy). Potem odbywają się zapasy. Towarzystwo jest coraz bardziej pijane i zachowuje się coraz swobodniej. Marek również dużo pije i staje się coraz bardziej natarczywy. Ligia i Akte próbują go powstrzymać, ale udaje się to dopiero Ursusowi, wiernemu słudze Ligii, który porywa dziewczynę i wynosi z sali. Marek, zamroczony alkoholem, traci świadomość.

Rozdział 8

Akte i Ursus umieszczają Ligię w bezpiecznym miejscu. Dziewczyna chce jak najszybciej opuścić pałac i znaleźć się w domu Aulusów. Akte uświadamia jednak Ligii, że nie może wrócić do dawnej rodziny, gdyż ściągnie na nich zgubę. Układają plan, zgodnie z którym Ursus ma uprowadzić Ligię, kiedy dziewczyna pod eskortą wyruszy do domu Winicjusza. Wierny Lig żegna się ze swoją panią.

Rozdział 9

Nazajutrz Akte pomaga Ligii przy porannej toalecie. Rozmawiają o religijnych przekonaniach dziewczyny. Ligia mówi też o ogromnej tęsknocie za krajem Ligów – swoją ojczyzną. Jest przerażona obliczem Rzymu, które nagle poznała.

Rozmowę przerywa nadejście Poppei. Ta uważnie przypatruje się Ligii, już widzi w niej swoją rywalkę. Dlatego na prośby dziewczyny, aby spowodowała jej powrót do domu Aulusów, Poppea oznajmia, że jeszcze tego wieczoru Ligia zostanie odprawiona do domu Marka. Tak też się dzieje.

Rozdział 10

Winicjusz przygotował dom na przyjęcie Ligii. Teraz czeka zniecierpliwiony. Tymczasem orszak z Ligią zbliża się do domu Marka. Ulice są zatłoczone, z trudem można się przez nie przecisnąć, panuje gwar i zgiełk. Nagle wybucha jeszcze większe zamieszanie. Pojawia się Ursus, który porywa Ligię. Na jego drodze staje sługa Winicjusza, Atacyanus – wie, że aby ocalić własną skórę, musi odbić Ligię. Potężny Lig jest zmuszony go zabić. Jako chrześcijanin będzie tego później gorzko żałował.

Na wieść o porwaniu Ligii Winicjusz wpada w niepohamowany gniew. Zabija swego piastuna, starego Gula, który przyniósł mu tę nieszczęśliwą wiadomość, a pozostałych niewolników rozkazuje okrutnie wychłostać.

Rozdział 11

Zapada noc. Winicjusz, gniewny i zrozpaczony, krąży po zaułkach Rzymu. Nie chce pogodzić się ze stratą Ligii. Obawia się, że to cezar jest sprawcą porwania, a jeśli tak, nigdy już nie zobaczy Ligii. Postanawia udać się do Akte, od której chce zasięgnąć wiarygodnych informacji.

Uczciwa i dobra Akte robi młodzieńcowi ostre wymówki. Uświadamia mu, że Ligia go kocha, ale też bardzo się co do niego rozczarowała. Darzyła go przyjaźnią i zaufaniem, które on zawiódł. Na uczcie potraktował Ligię jak jedną z pijanych, rozpustnych kobiet. Tymczasem dziewczyna jest uczciwa, niewinna i szlachetna, w jej żyłach płynie królewska krew, nigdy nie zgodzi się zostać jego kochanką. Akte wspomina też Winicjuszowi, że Ligia jest chrześcijanką.

Pod wpływem tych słów Marek pokornieje. Zaczyna rozumieć swoje błędy. Postanawia za wszelką cenę odnaleźć Ligię.

Rozdział 12

Petroniusz próbuje pocieszyć Marka, ofiarowuje mu nawet piękną Eunice , niewolnicę zakochaną w swoim panu. Winicjusz odmawia przyjęcia podarunku, a wierna Eunice zostaje ukarana chłostą za to, że błagała, by Petroniusz zatrzymał ją przy sobie. Eunice sprowadza Chilona Chilonidesa, który zna cały Rzym i prawdopodobnie będzie mógł odnaleźć Ligię.

Rozdział 13

Przybywa Chilon. Jest to sprytny i przebiegły, pozbawiony skrupułów człowiek. Za odpowiednią cenę gotów jest podjąć się najtrudniejszego zadania. Podejrzewa, że Ligia jest chrześcijanką tak, jak jej przybrana matka, Pomponia Grecyna. Mówi, że widział, jak Ligia rysowała na piasku rybę – znak chrześcijan. Wydaje się być najodpowiedniejszym człowiekiem do zlecenia mu odnalezienia Ligii.

Rozdział 14

Chilon znika. Na dworze żałoba – zmarła córeczka Nerona, mała Augusta. Petroniusz namawia zrozpaczonego cezara, aby opuścił Rzym i udał się do Ancjum.

U Winicjusza wreszcie pojawia się Chilon z wiadomościami na temat Ligii: jest chrześcijanką i porwali ją chrześcijanie . Należy odnaleźć dom, w którym teraz mieszka dziewczyna. Chilon jest gotów to zrobić, ale obawia się Glaukosa, którego przedstawia Markowi jako uratowanego przez siebie człowieka, a w rzeczywistości zostawił go ciężko rannego bez pomocy. Glaukos wyzdrowiał, przybył do Rzymu i jest wśród chrześcijan. Chilon boi się spotkania z nim.

Rozdział 15

Listy Petroniusza do Winicjusza, w których autor opisuje wypadki rozgrywające się wokół niego.

Rozdział 16

Chilon wtajemnicza Winicjusza w obyczaje chrześcijan. Ciągle mówi też o Glaukosie, którego coraz bardziej się obawia. W końcu prosi Winicjusza o pieniądze, chce wynająć mordercę, który zabije Glaukosa. Wtedy bez przeszkód zaprowadzi Marka do jego ukochanej.

Rozdział 17

Przebiegły Grek poszukuje człowieka, który jest odpowiedni, aby zabić Glaukosa. Spotyka Ursusa-Urbana, któremu przedstawia Glaukosa jako prześladowcę chrześcijan. W Ligu budzi się gniew, ale gaśnie na wspomnienie przykazania „nie zabijaj” i zbrodni, którą popełnił zabijając Atacyanusa, i której dotąd żałuje. W końcu jednak Ursus ulega i zgadza się zabić Glaukosa dla dobra całej chrześcijańskiej społeczności.

Rozdział 18

W liście do Winicjusza Petroniusz opisuje podróże z Neronem.

Rozdział 19

Chilon przynosi Winicjuszowi wiadomość o wieczornym spotkaniu chrześcijan w Ostrianum. Marka ogarnia wielka radość, że wreszcie być może zobaczy Ligię. Poleca Grekowi towarzyszyć sobie w drodze. Postanawia wziąć także ze sobą Krotona, znanego atletę, człowieka niezwykle silnego. Planuje z jego pomocą porwać Ligię.

Rozdział 20

Winicjusz przybywa na spotkanie chrześcijan. Słucha kazania św. Piotra i zaczyna rozumieć zachowanie Ligii, poznaje też prawdziwy charakter chrześcijan i ich naukę. Czuje, że nigdy nie uda mu się naprawdę posiąść Ligii. Nagle rozumie, że dzieli ich głęboka przepaść. Tymczasem św. Piotr opowiada o wypadkach z życia Chrystusa. Słuchacze są zatopieni w uwielbieniu i modlitwie.

Rozdział 21

Chilon rozpoznaje Ligię i wskazuje ją Winicjuszowi, który z trudem opanowuje wzruszenie. Po zakończeniu spotkania udają się śladami Ligii. Docierają do domu, w którym dziewczyna mieszka. Winicjusz postanawia wejść pierwszy.

Rozdział 22

Wraz z Krotonem pokonują kręte korytarze, aby znaleźć się na niewielkim dziedzińcu. Tu Winicjusz dostrzega Ursusa. Ten pyta ich, po co przybyli. W odpowiedzi Winicjusz rzuca w stronę Krotona krótkie „Zabij!” i nie oglądając się za siebie wpada w pobliskie drzwi. Tam podbiega do niemej z przerażenia Ligii. Marek mocno ją chwyta i niemal w tej samej chwili czuje żelazny uścisk rąk Ursusa. W ostatnim momencie świadomości słyszy przerażony krzyk Ligii: „Nie zabijaj!”.

Tymczasem ukryty przy wejściu do domu Chilon, zaniepokojony długą nieobecnością Krotona i Winicjusza, ucieka. Kilka dni później spotyka Ursusa, który przekazuje mu informację, że Winicjusz wzywa go do siebie.

Rozdział 23

Winicjusz znajduje się pod opieką chrześcijan i Ligii. Zamierzają oni opuścić dom, gdyż nie ufają Winicjuszowi, ten jednak zapewnia, że nikomu nic złego się nie stanie i prosi, by zostali. Boi się, że jeśli Ligia odejdzie, już nigdy nie zdoła jej odnaleźć.

Rozdział 24

Marek prosi Ursusa, aby odnalazł Chilona. Poleca mu zawiadomić służbę, że opuścił Rzym i nikomu nie zdradzać, gdzie się znajduje. Chilona rozpoznaje Glaukos, który jednak przebacza swemu wrogowi. Ursus wyprowadza Chilona na ulicę.

Rozdział 25

Winicjusz coraz bardziej zbliża się do chrześcijan. Imponuje mu godność, dobroć i miłość, które prezentują na każdym kroku. Czuje ich wielkość. Zaczyna też darzyć Ligię prawdziwą, szczerą, głęboką miłością.

Rozdział 26

Winicjusz zaprzyjaźnia się z Ursusem. Podziwia jego siłę, dobroć i oddanie Ligii. Jednocześnie nie może zrozumieć istoty wiary chrześcijan. W jego duszy toczy się walka pomiędzy dawnymi, pogańskimi przekonaniami a nową wiedzą i doświadczeniem.

Rozdział 27

Ligia jest coraz bardziej zakochana w Marku. Wzbudza to jej niepokój, z którego zwierza się Kryspusowi. Ten surowo gani jej uczucie, czym doprowadza dziewczynę do płaczu. Na szczęście nadchodzą św. Piotr i św. Paweł. Piotr pociesza Ligię i pochwala jej czyste i szczere uczucie, a Paweł obiecuje nawrócić Winicjusza na wiarę chrześcijańską.

Rozdział 28

Ligia potajemnie opuszcza dom, w którym przebywa Winicjusz, zostawia mu krzyż. Marek tęskni. Odczuwa wewnętrzną przemianę. Jest rozgoryczony, że ukochana odeszła od niego tak nagle i bez uprzedzenia. Chętnie rozmawia z Glaukosem. Bardzo chce się zobaczyć z Pawłem z Tarsu. Liczy, że dowie się od niego czegoś o Ligii. Jednocześnie rozmowy z chrześcijanami uspokajają go i uszczęśliwiają.

Rozdział 29

Petroniusz powraca do Rzymu. Jest szczęśliwy z Eunice, z którą połączyła go wielka miłość. Są sobie nawzajem bezgranicznie oddani. Osamotniony Winicjusz nie może znaleźć sobie miejsca. Tęskni za Ligią, cierpi. Coraz częściej myśli jak chrześcijanin.

Rozdział 30

Neron nudzi się w Rzymie. W kilka dni po powrocie z Ancjum decyduje się wyruszyć z dworem do Achai. W trakcie jednej z rozmów ze swymi doradcami cesarz wypowiada złowieszcze słowa: „Ach, gdyby trzęsienie ziemi zniszczyło Rzym, gdyby jaki rozgniewany bóg zrównał go z ziemią . ” . Petroniusz nadaremnie próbuje wyperswadować Winicjuszowi miłość do Ligii.

Rozdział 31

Odbywa się wielka uczta na stawie Agryppy. Jej przepych przewyższa wspaniałość wszystkich dotąd organizowanych przyjęć. Nawet Winicjusz pogrąża się w zabawie i zapomnieniu. Nagle spostrzega jedną z kobiet przebranych za nimfy , która łudząco przypomina mu Ligię. W Marku odzywa się, na chwilę tylko stłumiona, tęsknota. Nie pozwala się uwieść tajemniczej kobiecie, którą okazuje się być sama Poppea. Opuszcza ucztę. Zdaje się, że już podjął decyzję. Umiera w nim poganin, rodzi się chrześcijanin.

Rozdział 32

Winicjusz spotyka się z Chilonem. Prosi Greka, aby zaprowadził go do Ligii. Ten informuje go, że przygotował na chrześcijan zasadzkę. Wystarczy, by Winicjusz użył swych niewolników, a jeszcze tej nocy może posiąść Ligię. Marek znowu wpada w gniew. Każe wychłostać Chilona, a potem prowadzić się do Ligii. Okazuje się, że znajduje się ona w domu Linusa.

Rozdział 33

Marek przychodzi do domu Miriam, gdzie spotyka Piotra, Pawła, Glaukosa i Kryspusa. Winicjusz wyjawia przed nimi wszystkie swoje uczucia i wewnętrzne rozterki. Błaga: „Oświećcie mnie!”. Prosi o chrzest. Wkrótce przybywa sprowadzona przez Miriam Ligia. Oboje przy świadkach wyznają sobie miłość, a Piotr błogosławi ich słowami: „Miłujcie się w Panu i na chwałę Jego . ” .

Rozdział 34

Ligia i Winicjusz opowiadają sobie ostatnie wypadki. Są bardzo szczęśliwi, a Marek po raz pierwszy odczuwa prawdziwy spokój i radość.

Rozdział 35

Podczas spotkania z Petroniuszem Marek wyjawia mu, że jest narzeczonym Ligii. Winicjusz zmienia obyczaje w swoim domu. Daje wolność niewolnikom, którzy służyli u niego ponad dwadzieścia lat. Pozostałych obdarowuje pieniędzmi, odpuszcza kary, nakazuje pozdejmować z rąk i nóg niewolników kajdany. W ten sposób przygotowuje swój dom na przyjęcie Ligii. Sam musi wraz z Neronem udać się do Ancjum.

Rozdział 36

Neron opuszcza Rzym. Wygląda groźnie i strasznie. Żegnają go tłumy. Słychać niepochlebne okrzyki pod adresem jego i Poppei. Wyraźnie można odróżnić słowa: „Dokąd wieziesz swą płomienną brodę? Czy boisz się, by Rzym od niej nie spłonął?”.

Ligia żegna się z Markiem. Wraca wraz z Piotrem do domu. Po drodze spoglądają na Rzym, który w promieniach zachodzącego słońca wygląda, jakby stał w ogniu. Piotr mówi: „Gniew Boży jest nad nim”.

Rozdział 37, 38

Listy Winicjusza do Ligii, w których Marek opisuje ukochanej przygody podczas podróży, a także pisze o swojej miłości do niej i coraz większej miłości do Chrystusa.

Rozdział 39

Marek opuszcza orszak cezara i powraca do Rzymu, aby zobaczyć ukochaną. Przeżywają chwile cichego szczęścia. Snują plany na przyszłość, wyznają sobie uczucie. Jednemu z ich spotkań towarzyszą złowrogie ryki lwów. Winicjusz uspokaja Ligię, dziewczyna ma jednak złe przeczucia.

Rozdział 40

Tymczasem Neron oddaje się w Ancjum swojej twórczości. Jego faworytem jest teraz Petroniusz – autorytet w sprawach sztuki. Pewnego dnia toczy się między Neronem, Petroniuszem i Tygellinem niebezpieczna rozmowa – Neron narzeka, że nie widział płonącego miasta, nie może więc tworzyć dzieł na miarę Homera, który był świadkiem pożaru Troi. Tygellin ofiarowuje się spalić Ancjum, a później, w poufnej rozmowie z Neronem, podejmuje się prawdopodobnie podpalić Rzym.

Petroniusz słucha zwierzeń Marka na temat szczęścia, jakie odczuwa Winicjusz.

Rozdział 41

Neron nadal zajmuje się sztuką, śpiewa, komponuje, układa wiersze. Petroniusz wykorzystuje dobry nastrój cezara i mówi mu pewnego dnia o wielkiej miłości Marka do Ligii. Neron poleca Markowi wracać do Rzymu i poślubić ukochaną. Kilka chwil później posłaniec przynosi wieść o wielkim pożarze Rzymu. Neron teatralnym gestem podnosi ręce ku niebu i krzyczy: „Biada ci, święty grodzie Priama! . ” .

Rozdział 42

Winicjusz wpada w skrajną rozpacz. Porywa konie i galopem rusza do Rzymu. Pozostaje mu jedynie nadzieja, że cudem uratuje Ligię. Na widok morza płomieni ogarnia go przerażenie. Miota się po zrujnowanych ulicach wśród zgliszcz, wypytuje napotkanych ludzi o los mieszkańców Zatybrza.

Rozdział 43

Marek z trudem przedostaje się do centrum miasta, w końcu trafia w pobliże domu Linusa, w którym mieszkała Ligia. Tam spotyka Chilona, który mówi mu, że Ligia i Linus są na Ostrianum.

Rozdział 44

Miasto płonie. Na ulicach rozgrywają się dantejskie sceny. Ludzie w szaleństwie rzucają się w płomienie. Z pomieszczeń dla zwierząt słychać rozpaczliwe ryki. Wolne lwy wybiegają z płonącymi grzywami. Rzym płonie doszczętnie, „nieszczęsne miasto zamienia się w jedno piekło”.

Rozdział 45

Winicjusz i Chilon nadal szukają Ligii. Chilonides odkrywa miejsce, gdzie spotykają się chrześcijanie. Idą tam z Winicjuszem, który wśród tłumu dostrzega św. Piotra. Prosi apostoła o pomoc w odnalezieniu ukochanej.

Rozdział 46

Rozmiary klęski, która dotknęła Rzym, są olbrzymie. Setki tysięcy ludzi straciło majątki, spłonęły bogate wille patrycjuszy i ubogie mieszkania biedaków, zostało zniszczonych wiele cennych dzieł sztuki i monumentalnych pomników architektury. Lud zaczyna przyjmować coraz bardziej wrogą postawę wobec cesarza. Pogorzelcy cierpią głód. Do miasta przybywa Tygellin, który zajmuje się gromadzeniem żywności. Ludzie walczą o chleb. Neron ociąga się z powrotem do Rzymu. Wraca, kiedy pożar osiąga swoje apogeum (największe rozmiary, szczyt ).

Rozdział 47

Neron ogląda pożar. Jak aktor w blasku reflektorów, władca odziany w purpurowy płaszcz , z lutnią w ręku i natchnionym wyrazem twarzy patrzy w płomienie, które dla niego są zabawą, a dla tysięcy Rzymian znakiem życiowej tragedii. Niebawem lud orientuje się w sytuacji: „nikt już nie wątpił, że to cezar rozkazał spalić miasto, by sobie wyprawić widowisko i śpiewać przy nim pieśni”. Panuje coraz większe wzburzenie. Tłum uspokaja dopiero Petroniusz, który obiecuje odbudowę Rzymu, bogactwa oraz wielkie igrzyska . Jego obietnicom towarzyszą okrzyki „Panem et circenses!” (chleba i igrzysk).

Rozdział 48

Winicjusz odnajduje wreszcie Ligię, a wraz z nią Ursusa, Linusa i innych chrześcijan. Nie ukrywa, że to Neron wydał rozkaz spalenia Rzymu. Prosi, by wraz z nim chrześcijanie udali się do jego posiadłości. Wyznaje swoją wiarę i miłość do Chrystusa i wszystkich ludzi, ogarnia go uniesienie. W takiej chwili św. Piotr udziela mu chrztu.

Rozdział 49

Po sześciu dniach pożar słabnie. Z czternastu dzielnic Rzymu zostają zaledwie cztery. Reszta doszczętnie spłonęła. Mimo żywności, jaką Rzymianie otrzymali od cesarza, w mieście panuje napięcie. Lud stracił resztki zaufania do swego władcy. Tymczasem w pałacu odbywają się narady jak oczyścić Nerona z zarzutów podpalenia Rzymu. W końcu Tygellin, który z rozkazu cezara wzniecił pożar, poddaje myśl, aby o zagładę miasta oskarżyć chrześcijan. Petroniusz stawia opór, ale Neron tym razem nie bierze pod uwagę jego zdania i dotychczasowy zaufany doradca traci łaskę cesarza. Zapada ostateczna decyzja o potępieniu chrześcijan.

Rozdział 50

Chilon opowiada Neronowi historię dotyczącą losów Marka i Ligii. Mówi cesarzowi, że są oni chrześcijanami. Twierdzi, że łatwo będzie przekonać lud o winie chrześcijan, ponieważ od dawna już grozili miastu ogniem piekielnym. Poza tym mają opinię nieprzyjaciół ludzi, złoczyńców i zbrodniarzy.

Poppea, której kiedyś nie udało się uwieść Winicjusza, pragnie zemsty. Próbuje nakłonić Nerona, by aresztował również bogatych wyznawców Chrystusa jak Winicjusz, Pomponia Grecyna. Ten jednak twierdzi, że na nich przyjdzie kolej później.

Rozdział 51

Petroniusz wie, że jego dni są policzone. Prędzej czy później cesarz przyśle mu posłańca z rozkazem samobójstwa. Mieszkającemu u niego Winicjuszowi nakazuje odnaleźć Ligię i ukryć ją. Mówi Eunice o bliskim rozstaniu i o edykcie, zgodnie z którym rozpoczną się prześladowania chrześcijan.

Po południu Petroniusz otrzymuje pismo od Nerona, w którym cesarz zaprasza go na ucztę. Wieczorem rozmawia z Winicjuszem, okazuje się, że Ligia została uwięziona jeszcze przed południem i umieszczona w więzieniu Mamertyńskim. Razem się tam udają. Winicjusz wchodzi do Ligii, a Petroniusz postanawia pójść do Akte i zasięgnąć wiadomości.

Rozdział 52

Winicjusz chce za wszelką cenę bronić ukochanej. Zastanawia się nawet nad prośbą do samego Nerona. Petroniusz odradza.

Rozdział 53

Winicjuszowi pozostaje już tylko modlitwa. Wie, że Ligię może ocalić jedynie cud. Jest gotów poświęcić za nią własne życie.

Rozdział 54

Marek spotyka Chilonidesa, prawdopodobnie to on wydał pretorianom Ligię. Winicjusz cierpi, ale nie wpada w gniew, ani nie szuka zemsty.

Rozdział 55

Ligia zapada na zdrowiu. Winicjusz i Petroniusz starają się o jej uwolnienie, niestety każdy sposób zawodzi.

Rozdział 56

Odbywają się igrzyska, których kulminacyjnym punktem jest wydanie chrześcijan na pastwę dzikich zwierząt. Rzymian zadziwia postawa wyznawców Chrystusa – przed śmiercią śpiewają, mają natchnione twarze. Na arenach rozgrywają się dantejskie sceny. Z najwyższego rzędu amfiteatru na męczenników spogląda św. Piotr, który ich błogosławi i prosi dla nich o wieczne szczęście. Czuje się ich opiekunem, więc czuwa przy ich śmierci.

Rozdział 57

Petroniusz wraz z Winicjuszem układają plan uwolnienia Ligii z więzienia – ma zostać wyniesiona w trumnie, jako zmarła. Niestety i ten plan zawodzi. Okazuje się, że wieczorem Ligia została przeniesiona do więzienia Eskwilińskiego.

Rozdział 58

Neron wymyśla wciąż nowe tortury, którym poddawani są chrześcijanie. Na arenach rozgrywają się krwawe sceny z mitologii, w końcu staje tam również las krzyży, na których umierają chrześcijanie. Jednym z nich jest Kryspus . Św. Paweł towarzyszy nieszczęśnikom, pocieszając ich i opowiadając o szczęściu, jakie będzie ich udziałem po śmierci.

Rozdział 59

Lud, który początkowo z zaciekawieniem oglądał igrzyska, zaczyna podziwiać potęgę chrześcijańskiego Boga, w imię którego tłumy giną szlachetną, pełną godności śmiercią. Chilon namawia Nerona, aby opuścił Rzym, gdyż Rzymianie nazywają chrześcijan niewinnymi i ich gniew zwraca się znów przeciw władcy.

Rozdział 60

Marek zostaje grabarzem, aby być w pobliżu Ligii. Spotyka się z nią. Dziewczyna jest chora i godzi się ze śmiercią. Żegna się z Markiem, prosząc wcześniej Winicjusza, by nie porzucał wiary i pogodził się z jej śmiercią. Ostatnie słowa Ligii skierowane do Marka brzmią: „Jam żona twoja!”.

Rozdział 61

Winicjusz dowiaduje się o planach Nerona, aby uczynić z chrześcijan żywe pochodnie. Zrozpaczony obserwuje, czy wśród prowadzonych na śmierć nie ma Ligii i Ursusa. Na szczęście, tym razem jeszcze się uratowali. Natomiast w pochodzie na śmierć idzie Glaukos.

Rozdział 62, 63

Na słupach przystrojonych kwiatami płoną chrześcijanie. Cesarskie ogrody wypełniają jęki męczenników. Między płonącymi przechadza się Neron – jego szaleństwo osiągnęło szczyt. W orszaku cezara jest Chilon, który nagle dostrzega Glaukosa. Widząc jego pełną bólu twarz Chilonides błaga o przebaczenie. Grek przebacza mu i umiera. Chilon krzyczy, że to Neron jest podpalaczem Rzymu. Potem ucieka i błąka się w ciemnościach, aż spotyka św. Pawła. Ten chrzci go i nakazuje, aby przed śmiercią dał świadectwo prawdzie.

Chilon wraca do pałacu. Nie zgadza się na odwołanie swoich słów. Jest torturowany. W końcu umiera na krzyżu. Jego śmierci towarzyszy głos Pawła: „Pokój męczennikom”.

Rozdział 64, 65

Ligia nadal pozostaje w więzieniu, jest chora. Marek pragnie, by żyła, ale bywa, że chce jej śmierci, która skróci cierpienia dziewczyny.

Petroniusz chwyta się jeszcze ostatniego sposobu: przypomina Neronowi, że tuż przed pożarem obiecał oddać Ligię Winicjuszowi za żonę. Jednak Tygellin i cezar mają co do niej i Ursusa inne plany. Petroniusz jest pewien, że Ligia skazana jest na śmierć.

Rozdział 66

Wieczorne przedstawienie w amfiteatrze. Tego wieczoru na arenie mają wystąpić Ligia i Ursus. Winicjusz jest zrozpaczony i przerażony. Nikt nie wie, jaki nowy rodzaj męki wymyślił okrutny cesarz.

Najpierw wychodzi Ursus. Chwilę potem na arenę wpada potężny tur germański niosący na głowie Ligię. Winicjusz popada niemal w obłęd. Zduszonym z rozpaczy głosem powtarza: „Wierzę! Wierzę. Chryste! Cudu!”. I rzeczywiście staje się cud. Lig, widząc swoją panią na rogach potężnego zwierzęcia, rusza do walki z turem. Po trwających jakiś czas zmaganiach skręca mu kark. Tłum szaleje z radości. Marek wybiega na arenę i okrywa płaszczem nagie ciało Ligii. Dostojnicy podnoszą palce ku górze – na znak łaski dla Ligii i Ursusa. Neron nie jest zadowolony, ale ustępuje pod naciskiem wzburzonego tłumu. Kochankowie nareszcie mogą czuć się bezpieczni – są pod opieką ludu.

Rozdział 67, 68

Marek, Ursus i Ligia znajdują się w domu Petroniusza. Ten radzi, aby opuścili Rzym i udali się na Sycylię.

Rozdział 69, 70

Winicjusz i Ligia proszą Piotra, by opuścił Rzym, w którym coraz trudniej jest się ukrywać. Apostoł waha się czy zostać w Rzymie z garstką chrześcijan, czy wyprowadzić z miasta ich dużą grupę. W końcu decyduje się opuścić miasto, ale po drodze spotyka Chrystusa i powraca, by do końca spełnić rolę pasterza i opiekuna chrześcijan.

Rozdział 71, 72

Św. Piotr zostaje ukrzyżowany, a św. Paweł ścięty – obaj umierają szlachetnie, z godnością. Tymczasem Rzym nadal jest ogarnięty szaleństwem. Ginie coraz więcej ludzi z najbliższego otoczenia cezara. Śmierć dosięga nawet Poppeę.

Rozdział 73, 74

W liście do Petroniusza Winicjusz namawia przyjaciela do przyjęcia wiary chrześcijańskiej i opuszczenia Rzymu. Petroniusz odrzuca tę propozycję. Pisze do Winicjusza ostatni list. W dwa dni później otrzymuje wiadomość, że postanowiono wysłać mu rozkaz samobójstwa. Petroniusz uprzedza cezara i wraz z Eunice, na uczcie, w otoczeniu przyjaciół i kwiatów, każą otworzyć sobie żyły . Wierna Eunice umiera ze swym ukochanym.

Epilog

Neron przebywa w Achai. W Rzymie dochodzi do buntu wojska. Cezarowi grozi utrata władzy. Triumfalnie wraca do miasta, w którym nastroje coraz bardziej się pogarszają. Wzburzony lud potępia okrutnego tyrana. W końcu Neron zostaje sam, opuszczony, pozbawiony tronu. Udaje się do domu Faona, gdzie popełnia samobójstwo. Pogrzeb urządza mu wierna Akte.

Streszczenie krótkie

Quo vadis Henryka Sienkiewicza to powieść historyczna opisująca prześladowania pierwszych chrześcijan oraz rozwój ich religii.

Akcja Quo vadis toczy się w Rzymie za panowania Nerona. Młody rzymski żołnierz, Marek Winicjusz, przypadkiem poznaje piękną Ligię, brankę wojenną wychowywaną w domu Plaucjuszów jak córka. Zakochuje się w niej i pragnie ją zdobyć. Ligia jednak wyznaje nową religię – jest chrześcijanką. Nie zgadza się zostać kochanką Winicjusza. Ucieka prosto z uczty u Nerona i ukrywa się przed zepsutym patrycjuszem w domu ubogich chrześcijan. A Marek jej uparcie szuka. Postanawia odbić Ligię siłą, ale to mu się nie udaje. Zostaje ranny. Ku jego zdumieniu chrześcijanie nie tylko się na nim nie mszczą, ale troskliwie się nim opiekują i leczą go. Ligia również okazuje mu swoją dobroć. Marek wreszcie poznaje, co to jest prawdziwa miłość.

Niestety nad zakochanymi gromadzą się czarne chmury. Neron jest tak znudzony, że wymyśla okrutną rozrywkę – rozkazuje spalić Rzym, by zobaczyć prawdziwy pożar i móc skomponować taką pieśń , jak Homer Iliadę. Tak się też dzieje. Marek, będący wówczas z dworem Nerona w Ancjum, powraca zrozpaczony, że Ligii stało się coś złego. Kiedy się wreszcie spotykają, apostoł Piotr udziela mu chrztu.

O podpalenie Rzymu zostają oskarżeni chrześcijanie. Z rozkazu Nerona giną w męce na arenach rozszarpywani przez dzikie zwierzęta, biorąc udział w okrutnych scenach z mitologii. Męczenników błogosławi z wyżyn amfiteatru Paweł z Tarsu. Wreszcie na arenę dostaje się wraz z Ursusem uwięziona jakiś czas wcześniej Ligia. Neron urządził sobie kolejną zabawę, tym razem kosztem Winicjusza. Ligia została przywiązana do rogów straszliwego tura germańskiego, a zadaniem Ursusa jest ją uratować. To prawie niemożliwe, a jednak potężnemu słudze Ligii udaje się skręcić turowi kark. Ligia zostaje uratowana, a zakochani dostają się pod opiekę rzymskiego ludu, wobec którego nawet Neron jest bezsilny.

W finale Quo Vadis ginie sam Neron, przeświadczony o tym, że świat traci niepospolitego artystę.

Powieść Quo vadis jest zwieńczeniem pracy literackiej Henryka Sienkiewicza. Sięgnął w niej do wspólnych korzeni kultury europejskiej: dorobku cywilizacji starożytnych i rodzącego się chrześcijaństwa. Po jej wydaniu pisarz otrzymał w 1905 r. literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości.

Charakterystyka bohaterów

W powieści występuje bardzo wiele postaci. Można powiedzieć, że bohaterem jest cały Rzym, społeczność chrześcijan, mieszkańcy pałacu Nerona i on sam jak człowiek , władca, szaleniec, itd. Należy także pamiętać i odróżniać postacie historyczne i fikcyjne występujące w powieści.

Postacie historyczne: Neron, Poppea, Seneka , Petroniusz , Lukan, Pitagoras, Akte , św. Piotr, św. Paweł.

Postacie fikcyjne: Marek Winicjusz, Ligia, Chilon Chilonides, Glaukos , Kryspus , Eunice , Ursus i wiele innych.

Bohaterowie główni:

Petroniusz

Przedstawienie i wygląd postaci: wykwintny i elegancki patrycjusz, nazywany „arbiter elegantiarum” (wzór wykwintu, dobrego smaku, wyrocznia w sprawach mody), ma nieskazitelne maniery, jest doradcą samego Nerona w sprawach gustu. Jego zdanie liczy się także w sprawach sztuki, zwłaszcza poezji i aktorstwa (Neron uważa się za geniusza w tych dziedzinach). Niegdyś Petroniusz był rządcą Bitynii.

Cechy usposobienia: z dystansem i ironią (drwina) traktuje otoczenie, właściwie ocenia dzieła Nerona, ale potrafi to ukryć, schlebia cezarowi, choć trzeba przyznać, że panuje nad jego szaleństwem i czasem udaje mu się złagodzić wybuchy Nerona. Nikomu się nie podporządkowuje. Jest bardzo bogaty, stać go na obojętność i stoicki spokój wobec ludzi i problemów. Interesuje się sztuką, uwielbia piękno . Otacza się zbytkiem i pięknymi przedmiotami, ma czterystu niewolników, o których mówi „piękne ciała”. Jest tolerancyjny wobec innych, przenikliwy. Zdaje sobie sprawę, że jest świadkiem upadku potęgi Rzymu, wie, że jego świat odchodzi w przeszłość. Ceni wygody i luksus. Nie znosi widoku krwi.

Cechy charakteru: szczerość, odwaga, umiejętność respektowania woli innych przy zachowaniu własnej niezależności, zdolność do odwzajemnienia szczerej, głębokiej miłości (kocha Eunice, która wraz z nim popełnia samobójstwo).

Ocena postaci: Petroniusz jest pozytywnym przedstawicielem świata pogan. Ma świadomość, że żyje na przełomie dwu epok: pogańskiej i chrześcijańskiej. Darzy Winicjusza szczerą i głęboką przyjaźnią, ale nie potrafi zaakceptować religii chrześcijańskiej. W jego naturze nie leżą pokora, podporządkowanie, zdolność do dobrowolnego cierpienia. Dlatego umiera w otoczeniu zbytku, obsypany kwiatami, u boku pięknej i kochającej go kobiety. Do końca pozostaje wierny swoim ideałom.

Marek Winicjusz

Przedstawienie i wygląd postaci: młody patrycjusz, żołnierz, przyjaciel Petroniusza. Reprezentuje ideał męskiej urody: wysoki, harmonijnie zbudowany, muskularny, wprawia w zachwyt samego „arbitra elegantiarum”.

Cechy usposobienia: wesoły, towarzyski, chętnie bierze udział w zabawach w pałacu Nerona, lubi kobiety, ale nie ceni miłości, dopóki nie spotyka Ligii. Zresztą początkowo nie kocha jej, ale pożąda. Jest porywczy, skory do gniewu, niecierpliwy. Przyzwyczajony do tego, że każda jego zachcianka zostaje natychmiast spełniona, nie może zrozumieć, dlaczego Ligia mu się opiera. Uważa, że wszystko, nawet miłość, można kupić. Jest bardzo pewny siebie, uważa się za niezwyciężonego.

Po przyjęciu religii chrześcijańskiej usposobienie Winicjusza ulega zmianie: staje się opanowany, spokojny, cierpliwy, skłonny do refleksji, myśli o Ligii jak o ukochanej kobiecie, nie jako o obiekcie pożądania. Zmienia się jego światopogląd – zaczyna inaczej myśleć o śmierci, ceni teraz wartości takie jak: prawość, dobroć, miłosierdzie, pokora.

Cechy charakteru: Winicjusz ma bardzo silny charakter, jest popędliwy, pewny siebie, nie umie się nikomu podporządkować, lubi dominować nad otoczeniem, jest pyszny, dumny, ufa swojej sile i urodzie. Pod wpływem Ligii staje się: cierpliwy, uległy, skromny, szlachetny, siła jego charakteru wyraża się w dobroci, uczciwości; traktuje wszystkich ludzi jak braci, widzi życie jako drogę ku wiecznemu szczęściu, które osiągnąć można jedynie wierząc w Boga.

Ocena postaci: Marek Winicjusz to niewątpliwie szlachetna postać. Jego zalety ujawniają się pod wpływem Ligii. Dzięki temu, że autor obdarzył tę postać również wadami i przedstawił jej przemianę, Winicjusz to prawdziwy, pełen życia, bardzo wiarogodny bohater literacki.

Ligia Kallina

Przedstawienie i wygląd postaci: córka króla Ligów, rzymska zakładniczka, wychowana w domu Aulusa Plaucjusza i traktowana jak córka. Jest niezwykle piękna i zgrabna. Ma alabastroworóżaną cerę i długie kręcone blond włosy. Akte, która stroi Ligię przed ucztą u Nerona mówi: „Cudny musi być wasz kraj ligijski, gdzie takie się rodzą dziewczyny”. Winicjusz, który widział wiele kobiet, jest nią oczarowany już przy pierwszym spotkaniu.

Cechy usposobienia: cicha, skromna, mądra, wesoła, wśród swojej rodziny i przyjaciół czuje się swobodnie, wśród obcych jest nieśmiała i skrępowana.

Cechy charakteru: Ligia jest nieskazitelnie dobrą, uczciwą, szlachetną dziewczyną, uosobieniem piękna i niewinności. Jest chrześcijanką, spełnia wszystkie założenia swej religii: jest pokorna, uległa, posłuszna wobec nakazów apostołów, dobra wobec innych, umie przebaczać nawet wrogom, czego Winicjusz nie może pojąć. Ligia głęboko wierzy i ufa Bogu. Winicjusz zaczyna ją w końcu traktować jak „nadziemską istotę”. Jest wzruszająco odważna, kiedy przed spodziewaną śmiercią żegna się z ukochanym. Myśli o nim, prosi, by nie porzucał religii chrześcijańskiej. Kocha go bezgranicznie. W najtrudniejszej chwili pożegnania mówi: „Jam żona twoja!”.

Ocena postaci: Ligia jest pozytywną przedstawicielką świata chrześcijańskiego. Jej dobroć i szlachetność wzruszają, ale z powodu braku wad Ligia jest postacią dość mało wiarygodną. Jest wykreowana raczej na anioła niż kobietę.

Postacie drugoplanowe:

Neron, czyli Nero Claudius Caesar Ahenobarbus

Przedstawienie i wygląd postaci: postać historyczna, cezar rzymski w latach 37 – 68, znany z okrucieństwa, prawdopodobnie był chory psychicznie. W powieści ma rysy szaleńca, jest niespełnionym, pozbawionym talentu artystą i okrutnym, bezwzględnym, nieobliczalnym człowiekiem. Wszystkie te cechy wyraźnie widać w jego wyglądzie. Jest to dość tęgi mężczyzna. O jego twarzy Sienkiewicz pisze: „pod. czołem półboga mieściła się twarz małpy, pijaka, komedianta, próżna, pełna zmiennych żądz, zalana mimo młodego wieku tłuszczem, a jednak chorobliwa i plugawa”. Sienkiewicz podkreśla także rudy kolor jego włosów i brody. Nazywa go płomiennym, przez co nawiązuje do potężnego pożaru Rzymu, którego Neron jest w powieści sprawcą.

Cechy usposobienia: nerwowy, kapryśny, sam nie wie, czego pragnie, żąda pochwał i uwielbienia, miewa dziwne stany: raz popada w ekstazę, raz odczuwa paniczny lęk – są to typowe objawy choroby psychicznej. Właściwie nie wiadomo, czego należy się po nim spodziewać, dlatego osoby z jego najbliższego otoczenia muszą wykazywać duży spryt i opanowanie; jest porywczy, nieobliczalny, z jego chorych fantazji rodzi się pomysł podpalenia Rzymu, który okrutny cesarz – chory człowiek wciela w życie.

Cechy charakteru: Neron to człowiek słabego charakteru, w rzeczywistości ulega wpływom innych, jeśli umieją nim pokierować, bywa, że zachowuje się jak rozpieszczone dziecko, ale umie także być groźny. Nie stać go na głębokie, stałe uczucie. Wybiera kobietę podobnie jak on okrutną – Poppeę, odrzuca czułą, delikatną, opiekuńczą Akte. Ma dar do otaczania się ludźmi podłymi, nikczemnymi. Lubi patrzeć na cierpienia innych.

Ocena postaci: Neron jest w powieści uosobieniem zła. Sienkiewicz pozbawił go zalet, obdarzył najgorszymi wadami. Wszystkie tragiczne wydarzenia powieści są konsekwencją jego postanowień.

Chilon Chilonides

Przedstawienie i wygląd postaci: Eunice przedstawia go jako „lekarza, mędrca i wróżbitę, który umie czytać w losach ludzkich i przepowiadać przyszłość” (i jest to swego rodzaju prawda, gdyż Chilon przepowiada Eunice „boleść i szczęście”, a są one rzeczywiście jej udziałem). Pochodzi z Mezembrii, jest Grekiem. Chilonides ma niechlujny i odrażający wygląd. Jest to człowiek dojrzały, ale jeszcze nie stary, w jego powierzchowności jest coś „plugawego i śmiesznego”: „Brzuch zapadły, plecy zgarbione. głowa wielka, o twarzy małpiej zarazem lisiej, i przenikliwym wejrzeniu”.

Cechy usposobienia: Chilonides jest sprytnym i przebiegłym człowiekiem, wobec mniej znaczących od siebie jest groźny i lekceważący, wobec silniejszych stosuje niezawodną broń – pochlebstwo. Potrafi zachowywać się uniżenie, udawać całkowite podporządkowanie. W rzeczywistości myśli tylko o własnych korzyściach. Jest inteligentny, w towarzystwie potrafi być błyskotliwy. Jego wypowiedzi są świadectwem oczytania i orientacji w sprawach politycznych i społecznych, a także w sztuce i filozofii. Dowcipem zachwyca samego Petroniusza. Swoją rolę określa tak: „Wiedzieć wszystko i służyć nowinami tym, którzy ich pragną”.

Cechy charakteru: nikczemność, próżność, bezwzględność, wydaje się, że całkowicie brak mu ludzkich uczuć, liczy się tylko z własnymi korzyściami. Jest pyszny i pewny siebie, wydaje mu się, że wszystkich potrafi przechytrzyć.

Z powodu „zlecenia” Winicjusza, aby Chilon odnalazł Ligię, Grek poznaje bliżej środowisko chrześcijan. Pod ich wpływem w końcu przeżywa wielką przemianę. Widać to nawet w jego wyglądzie; „podniósł się po chwili z twarzą tak zmienioną, iż augustianom wydało się, że widzą innego człowieka. Oczy płonęły mu niezwykłym blaskiem, ze zmarszczonego czoła biło uniesienie. wyglądał teraz jak jakiś kapłan . ” . Odtąd jego postępowanie świadczy o szlachetności i wielkiej sile charakteru. Odważnie przeciwstawia się samemu Neronowi, cierpliwie znosi cierpienie. W końcu umiera jako męczennik za wiarę chrześcijańską.

Ocena postaci: Chilonides to niepospolity człowiek. Jest to wielki nikczemnik, ale jest także wielki w swoim nawróceniu, a jego przyznanie się do winy, prośba o przebaczenie, wreszcie śmierć wywołują wzruszenie. Chilon umiera jak święty: „twarz zajaśniała mu uśmiechem, czoło otoczyły mu jakby promienie, oczy podniosły się przed śmiercią ku górze. I umarł”.

Ursus, czyli Urban (to imię nadano mu na chrzcie) – wysoki i barczysty, niebieskooki, o niepospolitej sile fizycznej, Ligijczyk, wraz z Ligią i jej matką dostał się do niewoli. Uwielbia Ligię i jest jej całkowicie wierny, gotowy oddać za nią życie. Jest chrześcijaninem, jego wiara jest prosta i bardzo naiwna, ale także silna i głęboka. We wszystkim słucha swojej pani, która również bardzo go lubi i ufa mu.

Postacie trzecioplanowe:

Akte – dawna kochanka Nerona, przed którą schylały się kiedyś głowy najwyższych rzymskich dostojnicy. Jest dobra, uczciwa, cicha i skromna. W czasach swojej wysokiej pozycji na dworze starała się wszystkim pomagać, „nikogo nie uczyniła swym nieprzyjacielem”. Nadal kocha Nerona, wierzy, że w głębi duszy jest on dobrym człowiekiem. Uważa, że kiedyś był lepszy, potrafił szczerze kochać, darzył miłością swój lud. Neron nie rozstał się z nią w gniewie, co także świadczy o jej szlachetności i dobroci. Akte została na dworze, a ponieważ jest piękna, bierze udział w ucztach. Jest uległa i pokorna, służy Poppei, nałożnicy Nerona. Uważa się ją za nieszkodliwą i bezbronną.

Akte wielką sympatią darzy Ligię, jako poganka nie potrafi jednak zrozumieć odrzucenia przez nią pięknego Winicjusza. Wkrótce jednak zdaje sobie sprawę z tego, że Ligia nigdy nie zgodzi się zostać kochanką. Jest innym typem kobiety niż te, które zazwyczaj spotyka się na dworze Nerona. Właśnie Akte uświadamia to Winicjuszowi, który pod jej wpływem zmienia swe uczucia wobec Ligii.

Akte zna naukę chrześcijan, świadomie ją odrzuca. Uważa, że ostatecznym kresem życia jest śmierć, a wcześniej należy się poddać ziemskiemu bogu – Neronowi. Bohaterka jest niewątpliwie szlachetną, ale bardzo nieszczęśliwą kobietą.

Poppea Sabina – „jedna z najniegodziwszych w świecie kobiet”, uważana przez chrześcijan za „wcielenie zbrodni i zła”. Jest niezwykle piękną i niebezpieczną kobietą, w pełni podporządkowała sobie Nerona. To za jej namową zamordował matkę i żonę Oktawię. Teraz także słucha jej we wszystkim. Poppea jest znienawidzona przez lud, w nocy niszczone są jej posągi, a na murach pojawiają się obraźliwe napisy. Oficjalnie nazywa się ją „boską Augustą”. Poppea jest jedną z najgroźniejszych i najbardziej negatywnych bohaterek powieści.

Eunice – niewolnica Petroniusza „złotowłosa Greczynka”, piękna i dobra, bezgranicznie zakochana w swoim panu, który jest wobec niej całkowicie obojętny. W końcu jednak wzrusza go oddanie i szczere uczucie niewolnicy, docenia wartość prawdziwej miłości i Eunice zostaje jego szczęśliwą kochanką. Do końca pozostaje wierna Petroniuszowi, umiera wraz z nim.

Tygellin – rywal Petroniusza w pozyskaniu łask Nerona. Jest bezwzględny i okrutny, zazdrosny i zawistny. Brak mu inteligencji, dowcipu, błyskotliwości. Jest jednym z największych prześladowców chrześcijan. Torturuje Chilonidesa. Potrafi być niebezpieczny, jest nieobliczalny, gotowy na wszystko, aby „zabawić” cezara. Jest jedną z najbardziej negatywnych postaci powieści.

Aulus Plaucjusz i Pomponia Grecyna – Rzymianie, przyjęli religię chrześcijańską, której zasady wiernie zachowują w swoim domu. Wychowali Ligię, którą traktują jak córkę. Aulus jest wzorowym mężem i ojcem, szlachetnym obywatelem, wiernym przyjacielem, poważa Petroniusza i rozumie, że dzięki swej inteligencji potrafi on poskromić okrucieństwo i szaleństwo Nerona. Pomponia to szlachetna matrona o „smutnej, ale pogodnej twarzy”, wobec której Petroniusz i Winicjusz czują respekt i którą darzą szacunkiem. Obydwoje cenią spokojne, obracające się w kręgu spraw domu i rodziny życie. Krytycznie oceniają obyczaje panujące w Rzymie. Odrzucili wiarę w pogańskich bogów i rzymski styl życia. Są skromni, traktują wszystkich ludzi jak braci, w ich domu niewolnicy mają status pełnoprawnych domowników, niemal członków rodziny. Z powodu coraz bardziej niebezpiecznej dla chrześcijan sytuacji, chcą opuścić Rzym i przenieść się na Sycylię, gdzie jest „spokojniej i bezpieczniej”.

Seneka – dawny wychowawca Nerona, teraz mieszkaniec jego pałacu, niezbyt lubiany, Neron nim gardzi i nie unika sposobności, aby zrobić mu na złość. Jest entuzjastą stoicyzmu, doktryny filozoficznej, zgodnie z którą człowiek powinien obojętnie traktować radość i smutek, co zawsze pozwala zachować równowagę psychiczną i godność. Mimo to nie potrafi postępować zgodnie z tą filozofią. W głębi duszy jest uczciwy i prawy, w rzeczywistości nie stać go na konsekwentne i otwarte przeciwstawienie się Neronowi, dlatego jego życie jest „szeregiem ustępstw czynionych zbrodni”. W końcu zostaje zmuszony przez Nerona do popełnienia samobójstwa.

Glaukos – Grek, chrześcijanin, z powodu zdrady Chilona stracił majątek i rodzinę. Jest lekarzem, byłym niewolnikiem. To wzorowy chrześcijanin, postać bardzo szlachetna. Przebacza Chilonidesowi, czym powoduje jego nawrócenie. Nie chowa w sercu gniewu i urazy. Jest uczciwy i prawy, ponosi męczeńską śmierć płonąc w ogrodach Nerona.

Kryspus – starzec , chrześcijanin, trochę fanatyk, skrupulatnie wypełnia wszystkie nakazy religijne, jest bardzo surowy wobec siebie i innych. Sienkiewicz pisze, że Kryspus jest „pogrążony w ciągłym uniesieniu”, co świadczy o tym, że człowiek ten nieustannie rozmyśla o Chrystusie i Jego nauce, żyje w oderwaniu od ziemskich spraw i problemów. Umiera na krzyżu jako męczennik.

św. Piotr – apostoł , uczeń i towarzysz Chrystusa, jego imię znaczy „skała”, „opoka”, właśnie on jest przeznaczony do opieki nad chrześcijanami i organizowania Kościoła na ziemi. W czasie akcji przebywa w Rzymie, naucza, udziela chrztu, stara się pozyskać dla nowej wiary jak najwięcej osób. Kilka razy w stosunku do Piotra pojawia się określenie „rybak” – znak jego przeszłości. W oczach Winicjusza jest: „prostym, wiekowym i niezmiernie czcigodnym świadkiem, który przychodzi z daleka, by opowiedzieć jakąś prawdę. w którą uwierzył. i którą ukochał”. Piotr jest człowiekiem głęboko wierzącym, ma wielką siłę przekonywania, mówi prosto, jasno, potrafi porywać tłum i wzbudzać wiarę. W powieści ukazuje mu się Chrystus, który zawraca go do Rzymu. Tu św. Piotr umiera na krzyżu.

św. Paweł z Tarsu – w powieści Piotr apostoł sprowadza go do Rzymu, aby wspomógł chrześcijan i m.in. nawrócił Winicjusza. Sam opowiada swoje dzieje: był gorliwym prześladowcą chrześcijan, przeżył wewnętrzną przemianę i stał się głosicielem nauki Chrystusa. Sienkiewicz pisze o nim: „jest olbrzymem, który wzruszy świat z posad i zagarnie ludy i ziemie”. Św. Paweł został ścięty na drodze do Ostii.

Plan wydarzeń

1. Winicjusz przybywa do swego przyjaciela Petroniusza, opowiada mu o swoim zachwycie piękną Ligią, wychowanką Aulusa Plaucjusza i Pomponii Grecyny.
2. Obydwaj udają się do domu Plaucjusza. Winicjusz wyznaje Ligii uczucie, ale dziewczyna jest chrześcijanką i nie chce zostać kochanką Marka .
3. Petroniusz wpada na pomysł: ponieważ Ligia jest rzymską zakładniczką, podsuwa Neronowi myśl, aby wezwał ją na swój dwór.
4. Ligia na uczcie u Nerona. Marek próbuje ją uwieść. Poppea postanawia, że Ligia zostanie niewolnicą Winicjusza. W drodze do jego domu Ursus uwalnia dziewczynę i razem uciekają.
5. Akte strofuje Marka, uświadamia mu wielkość charakteru i pochodzenie Ligii, którą on traktował dotąd jak zwykłą niewolnicę.
6. Winicjusz pragnie za wszelką cenę odnaleźć Ligię. Eunice sprowadza Chilona Chilonidesa, który podejmuje się dowiedzieć, gdzie dziewczyna przebywa.
7. Chilon przynosi wiadomość, że Ligia jest chrześcijanką. Udaje przed Ursusem chrześcijanina i nakazuje mu zabić Glaukosa jako prześladowcę wiernych nauce Chrystusa.
8. Chilon i Winicjusz na spotkaniu chrześcijan. Słuchają kazania św. Piotra. Odnajdują Ligię. Śledzą ją i docierają do domu, w którym mieszka wraz z innymi chrześcijanami. Winicjusz chce porwać Ligię, ale do akcji znowu wkracza Ursus.
9. Ranny Winicjusz pozostaje pod opieką chrześcijan i Ligii. Zmienia się. Nauka chrześcijan staje mu się coraz bliższa. Oboje z Ligią wyznają sobie miłość. Św. Piotr błogosławi Ligię i Marka.
10. Neron podróżuje, udaje się do Ancjum. Winicjusz znajduje się w orszaku cezara.
11. Dwór cezara w Ancjum. Winicjusz i Petroniusz towarzyszą Neronowi. Pewnego dnia posłaniec przynosi straszną wieść: Rzym stanął w ogniu.
12. Zagłada miasta. Zrozpaczony Winicjusz poszukuje Ligii. Okazuje się, że udało się jej przeżyć pożar. Marek przyjmuje chrzest.
13. Za namową Tygellina Neron, z którego rozkazu spłonęło miasto, uznaje chrześcijan za winnych pożaru. Rozpoczynają się prześladowania wyznawców Chrystusa.
14. Petroniusz popada w niełaskę. W najbliższym otoczeniu Nerona wiodą prym Tygellin i Chilonides.
15. Ligia wraz z innymi chrześcijanami zostaje uwięziona w więzieniu Mamertyńskim. Winicjusz odwiedza ukochaną. Planuje jej ucieczkę, niestety plan zawodzi, ponieważ kilka godzin wcześniej zostaje wraz z Ursusem przeniesiona do więzienia Eskwilińskiego. Ligia choruje. W końcu żegna się z Markiem, prosząc, by nie porzucał wiary chrześcijańskiej.
16. W amfiteatrach odbywają się mrożące krew w żyłach widowiska – chrześcijanie zostają wydani na pastwę dzikich zwierząt. Mnożą się ich masowe ukrzyżowania.
17. Winicjusz zostaje grabarzem, żeby być bliżej Ligii. Rozpacz doprowadza go na skraj obłędu. Spotyka się z Ligią.
18. Żywe pochodnie w ogrodach cezara. Glaukos przebacza Chilonowi, który publicznie ujawnia, że to Neron jest podpalaczem Rzymu i matkobójcą.
19. Chilon nawraca się. Św. Paweł udziela mu chrztu i rozgrzeszenia. Po długich mękach Grek umiera śmiercią męczennika.
20. Ligia na arenie. Przed śmiercią ratuje ją Ursus. Na widok jego bohaterstwa widownię ogarnia euforia. Na żądanie tłumu Neron niechętnie uwalnia Ligię i Ursusa. Marek Winicjusz odzyskuje ukochaną.
21. Św. Piotr na prośbę wiernych opuszcza Rzym, w drodze spotyka Chrystusa i pod wpływem jego słów wraca, aby opiekować się chrześcijanami, wkrótce umiera na krzyżu, św. Paweł zostaje ścięty na drodze do Ostii.
22. Terror na dworze cezara, ginie coraz więcej jego dworzan, m.in. Seneka . Petroniusz i Eunice popełniają samobójstwo.
23. Bunt żołnierzy przeciw Neronowi. Cezar znajduje się poza Rzymem, dopiero groźba utraty tronu skłania go do powrotu. W Rzymie Neron zostaje zmuszony do popełnienia samobójstwa, pomaga mu w tym Epafrodyt.

Czas i miejsce akcji

Akcja powieści rozgrywa się w latach 63 – 66 n.e. , zaś epilog przypada na rok 68 , jest to data śmierci cesarza rzymskiego – Nerona.

Miejscem akcji większości wydarzeń powieściowych jest Rzym a w nim dzielnice zamieszkane przez bogaczy, gdzie znajdują się: willa Petroniusza, dom Winicjusza, pałac Nerona, amfiteatr , Cyrk Nerona i jego ogrody; dzielnica biedoty – Zatybrze. Niektóre wypadki mają miejsce w Ancjum – miejscowości położonej nieopodal Rzymu. W powieści pojawiają się liczne nazwy ulic, placów, dzielnic i miejsc, np.: Wielki Cyrk, brama Janikulska, Karyny, Źródło Merkurego, wzgórze Watykańskie, Via Portuenisis, Forum Boarium, pole Kodetańskie, Kapitol, Kwirynał, Palatyn, Amfiteatr Pompejusza. Sienkiewicz stara się drobiazgowo oddać zarówno obraz miasta, jak i wnętrz budynków. Na kartach powieści można odnaleźć opisy pałacu Nerona i przepięknych willi rzymskich patrycjuszy (np. Petroniusza), a także opisy mieszkań położonych w uboższych dzielnicach (np. dom Miriam).

Geneza utworu i gatunek

GENEZA: Przed napisaniem Quo vadis Sienkiewicz dokładnie zwiedził Rzym w towarzystwie malarza, Henryka Siemiradzkiego. Pisarz był zafascynowany historią miasta, zwłaszcza najdawniejszą. Rozmowy z przyjacielem, lektura Ben Hura i Irydiona (ich akcja rozgrywa się w starożytnym Rzymie) oraz pomysł ukazania prześladowań chrześcijan przyniosły efekt w postaci znakomitej powieści.

GATUNEK: Quo vadis to powieść historyczna. Ma kilka wątków: miłosny (miłość Ligii i Winicjusza, miłość Eunice i Petroniusza), historyczny (dzieje Rzymu za czasów Nerona), społeczny (przekrój przez różne warstwy społeczne Rzymu), obyczajowy (dotyczy wierzeń, zwyczajów Rzymian i chrześcijan), religijny (kwestia chrześcijan, dzieje świętych Piotra i Pawła).

Sienkiewicz zaprezentował panoramę Rzymu czasów Nerona. Szeroko opisał samo miasto, jego mieszkańców oraz wypadki historyczne i fikcyjne. Stworzył także wyraźne, pełne, charakterystyczne sylwetki bohaterów, wobec których czytelnik rzadko pozostaje obojętny. Całość okazała się tak znakomita, że w 1905 r. właśnie za powieść Quo vadis Henryk Sienkiewicz otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

Problematyka

Quo vadis H. Sienkiewicza to jedna z najlepszych polskich powieści. W 1905 r. pisarz otrzymał za nią Nagrodę Nobla. Jest to powieść panoramiczna, w której ukazany został Rzym za panowania Nerona, w czasach prześladowania chrześcijan. Można w niej odnaleźć bogactwo szczegółów obyczajowych, drobiazgowe opisy ubiorów, wnętrz, domów, ulic. Mamy tu przekrój przez wszystkie warstwy społeczne Rzymu, od niewolników poprzez plebs (ludzie najubożsi) do ekwitów (stan rycerski) i senatorów (rzymskich patrycjuszy, bardzo bogatych). Dowiadujemy się jak wyglądało ich życie i rozrywki (cyrk, igrzyska , walki gladiatorów). Poznajemy różne rodzaje broni i specjalności gladiatorów (zwykle niewolników specjalnie kształconych do walki): Samnici (posługiwali się tarczą i mieczem), Trakowie (władali sztyletem i małą tarczą), Murmilloni (mieli hełm z wizerunkiem ryby morskiej), Retiarii (z siecią i trójzębem).

Sienkiewicz zaprezentował także bardzo ciekawe postaci i charaktery, przedstawił ich wewnętrzne przeżycia i głębokie przemiany. Autor postawił naprzeciw siebie dwa środowiska: pogan i chrześcijan. Wyraźnie można wyodrębnić ich cechy. Ponadto udało mu się uchwycić moment upadku starożytnego Rzymu i nadejścia epoki nowożytnej.

Biografia autora

Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Uczył się początkowo w Warszawie, w gimnazjum realnym, później studiował na wydziale prawnym w Szkole Głównej, jednak studiów tych nie ukończył, gdyż Szkoła uległa rozwiązaniu. W 1872 r. opuścił Uniwersytet Warszawski (tam kontynuował studia) i podjął pracę w warszawskiej prasie jako reporter i felietonista.

W latach 1876 – 1878 przebywał w Ameryce Północnej, a w okresie późniejszym wiele podróżował po Europie (głównie Francja i Włochy).

Z okazji 25-lecia swej pracy pisarskiej otrzymał w 1900 r. w darze od społeczeństwa dworek w Oblęgorku koło Kielc. W 1905 r., jako pierwszy polski pisarz za całokształt twórczości otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

Zmarł w 1916 r. w Vevey (Szwajcaria). W 1924 r. jego prochy zostały przewiezione do kraju i złożone w katedrze św. Jana w Warszawie.

Do najważniejszych dzieł Henryka Sienkiewicza należy zaliczyć: powieści – Trylogia (Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski), Quo vadis, Krzyżacy , W pustyni i w puszczy, Rodzina Połanieckich; nowele – Szkice węglem, Janko Muzykant, Latarnik , Wspomnienie z Maripozy, Humoreski z teki Worszyłły. Jest także znany jako autor listów – reportaży – Listy z Afryki, Listy z podróży do Ameryki.

Pytania i odpowiedzi

Dlaczego Quo vadis jest powieścią ponadczasową?

Quo vadis jest powieścią ponadczasową ze względu na swoje przesłanie. Powieść ta opowiada bowiem nie tylko historię rodzącego się zwycięstwa chrześcijaństwa nad pogaństwem, ale przede wszystkim miłości, braterstwa, skromności, miłosierdzia nad rozpustą, egoizmem i pychą. Ta uniwersalna wymowa tego, kim możemy stać się dla drugiego człowieka i dokąd dzięki temu zmierzać, wydaje się największą wartością powieści Sienkiewicza. Dzisiaj tytuł tej powieści nie odsyła chyba wyłącznie do dialogu między Jezusem a św. Piotrem, ale do pytania, które może sobie zadać każdy z nas – Dokąd zmierzasz?

Dlaczego Quo vadis nazywamy powieścią historyczną?

Quo vadis to powieść historyczna ze względu na:

· Usytuowanie akcji w epoce dawniejszej niż ówczesność pisarza; Henryk Sienkiewicz żył i tworzył w II połowie XIX wieku, natomiast akcja Quo vadis jest umiejscowiona w starożytnym Rzymie czasów cesarza Nerona (63-66 r. n.e., epilog rok 68).

· Oparcie przynajmniej części fabuły na wydarzeniach, które miały miejsce w przeszłości – pożar Rzymu w 64 roku n.e., a także zjawisko prześladowania chrześcijan.

· Wymieszanie w świecie przedstawionym postaci istniejących faktycznie (Neron, Paweł Apostoł , św. Piotr) z bohaterami fikcyjnymi (Ligia, Winicjusz, Petroniusz ).

Oczywiście nie oznacza to, że Quo vadis można traktować na równi ze źródłami historycznymi, ponieważ większość fabuły wypełnia fikcja literacka. Powieść historyczna ma przedstawiać wyjątkowy świat przedstawiony, wizję przeszłości, ale nie stanowi dokumentu historycznego. Autor stara się odzwierciedlić realia epoki, które opisuje. Czyni to m.in. przed:

· Stylizację językową (bohaterowie mówią w charakterystyczny sposób – inaczej przemawia Petroniusz, zupełnie inaczej św. Piotr).

· Opis budynków, wnętrz, wystroju,

· Próbę odtworzenia obyczajów i obrzędów,

· Charakterystykę zewnętrzną bohaterów (ubrania, dodatki, fryzury).

Kto powiedział „Quo vadis domine”?

Pytanie „Quo vadis domine” wypowiada Piotr do spotkanego na drodze Jezusa. Piotr za namową innych chrześcijan opuszcza Rzym, w którym prześladowani są wyznawcy Jezusa. Kiedy jednak jest już za miastem, spotyka Pana, który na pytanie, dokąd idzie, odpowiada mu:

„do Rzymu idę, by mnie ukrzyżowano raz wtóry”.

Ta odpowiedź zmienia nastawienie Piotra, który wraca do Rzymu. Tutaj zostaje pojmany i ukrzyżowany. Z tego też względu to właśnie Rzym staje się Stolicą Piotrową i siedzibą kolejnych papieży.

Dlaczego Quo vadis zasługuje na Nobla?

Na początek warto przypomnieć, że o ile w powszechnej świadomości Henryk Sienkiewicz dostał Nobla za Quo vadis, to w rzeczywistości werdykt jury brzmiał nieco inaczej: „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie epiki i rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”. Nie da się jednak ukryć, że to Quo vadis było najbardziej uniwersalną, a przez to szerzej dostępną czytelnikom za granicą powieścią Sienkiewicza. Trylogia choćby czy Krzyżacy wymaga większej znajomości polskiej historii, natomiast Quo vadis odnosi się do początków cywilizacji europejskiej.

Jeśli jednak zastanowić się, za co Quo vadis miałoby otrzymać nagrodę Nobla, to można powiedzieć, że:

· Za wyjątkowy język opowieści, sposób obrazowania i przedstawiania rzeczywistości, którzy wciąga czytelnika do tworzonego przez pisarza świata.

· Za podejmowanie tematu historycznie ważnego, ale opowiedzianego na sposób uniwersalny, nieograniczający się jedynie do starcia dwóch religii.

· Za piękną, wyjątkową opowieść miłosną, której bardzo ważnym elementem jest metamorfoza Winicjusza sprowokowana przez miłości do Ligii.

Kto w Quo vadis przeszedł przemianę?

Przemianę w Quo vadis przechodzi przede wszystkim dwóch bohaterów – Chilon Chilonides oraz Marek Winicjusz. Przemiana tego pierwszego jest nieco mniej skomplikowana, w przypadku Winicjusza jest wieloetapowa, obie jednak stanowią zapowiedź zwycięstwa chrześcijan nad imperium rzymskim. Przemiana obydwu bohaterów, która jest głęboka i wewnętrzna, ma także pokazywać, że Rzymianie zatracili granice człowieczeństwa i moralności. Odnowę tych wartości przynieść może jedynie chrześcijaństwo .

Metamorfoza wewnętrzna Chilona Chilonidesa to klasyczny, doskonale znany z Biblii, przykład przemiany Szawła w Pawła.

Chilon jest oszustem, który podejmuje się odnalezienia Ligii wyłącznie dla własnego zysku. Ponieważ jednak został upokorzony przez Winicjusza, postanawia się na nim zemścić. W porozumieniu z gminą żydowską oskarża chrześcijan o podpalenie Rzymu, czym wyświadcza Neronowi ogromną przysługę. Ujawnia również miejsce pobytu Ligii. Otrzymuje za to sowitą zapłatę – zostaje augustianinem. Niestety nie spodziewa się on zupełnie udręki, jaka czeka go podczas igrzysk. Zmuszony do oglądania okrutnego przedstawienia, w którym aktorami stają się ginący w męczarniach na arenie chrześcijanie , jest cały czas świadomy, że znajdują się tam oni z jego winy. W pewnym momencie nie wytrzymuje on widoku rozgrywającej się na arenie masakry. Staje się tym samym obiektem żartów i kpin. Chce uciec z Rzymu, aby nie musieć dalej patrzeć na to, co się dzieje. Neron jednak zmusza go do pozostania w mieście.

Pierwszą zapowiedzą jego przemiany, jest odpowiedź na złośliwe pytanie, co w chwili śmierci widzą chrześcijanie – Chilon odpowiada, że zmartwychwstanie. Punktem zwrotnym jednak okazuje się widok płonącego w ogrodzie Nerona Glaukusa. Chilon ma świadomość, że odebrał temu człowiekowi wszystko, a on patrzy na niego w chwili męczeńskiej śmierci. Chilon błaga Glaukusa o przebaczenie, a kiedy ten mu go udziela, posypuje sobie symbolicznie głowę ziemią, a następnie oskarża Nerona o podpalenie Rzymu.

Samotny Chilon spotyka w końcu Pawła z Tarsu – apostoł przynosi mu wiarę i ukojenie, a przede wszystkim odpuszczenie win. Chilon zyskuje łaskę wiary, przyjmuje chrzest i błaga o odpuszczenie win. Pojmują go pretorianie, którzy chcą zmusić go do odwołania oskarżenia w kierunku Nerona. Kiedy ten nie chce tego zrobić, razem z innymi chrześcijanami umiera na krzyżu.

Metamorfoza Winicjusza przebiega inaczej niż w przypadku Chilona i czym innym jest sprowokowana. Zmiana światopoglądowa, która staje się udziałem Marka Winicjusza, wynika w dużej mierze z miłości do kobiety.

Kiedy go poznajemy, jest typowym rzymskim patrycjuszem, przyzwyczajonym do władzy i dobrobytu. Jest rozpustnikiem, a przy tym bardzo porywczym i gwałtownym człowiekiem. Kiedy poznaje Ligię, chrześcijańską zakładniczkę, traktuje ją jak kolejną kobietę, która na chwilę po prostu może stać się jego własnością. Kiedy napotyka opór, jest bardzo zdziwiony. Szybko jednak przekonuje się, że to, co czuje do Ligi, jest różne od wszystkich poprzednich miłostek. Przemiana jednak nie następuje błyskawicznie, jest to raczej stopniowy proces, wynikający przede wszystkim z siły dotychczasowych przyzwyczajeń bohatera.

Ucieczka Ligii prowokuje wściekłość i chęć zadania dziewczynie bólu. Poszukując Ligi, Winicjusz trafia na tajne spotkanie chrześcijan, podczas którego uświadamia sobie, jak różna jest ta wiara od tego, co on sam reprezentuje. Uświadamia sobie, że chrześcijanie nie boją się Boga, ale go kochają, są pełni miłosierdzia i miłości bliźniego. Przyjęcie tej nauki nie jest dla Winicjusza proste, ale miłość do Ligii prowokuje go do tej zmiany. Możliwość obserwowania chrześcijan z bliska przekonuje Winicjusza o jego dobroci, która kontrastuje jeszcze mocniej z zepsuciem moralnym Rzymian. Od Piotra uczy się chrześcijaństwa, a po pożarze Rzymu i igrzyskach z udziałem chrześcijan, przyjmuje chrzest i całkowicie zmienia swoje życie.

Obydwie przemiany, mimo że motywowane innymi czynnikami, poświadczają zmiany zachodzące w świecie imperium rzymskiego i zwycięstwo wiary chrześcijańskiej. W obu przypadkach mamy do czynienia z metamorfozą wynikłą z kontaktu z miłością, dobrocią i ideałami chrześcijańskimi, a nie przemianą, która miałaby być wynikiem jakiegoś siłowego rozwiązania.

Quo vadis — W jaki sposób Petroniusz zmienił życie Ligii?

W dużej mierze to Petroniusz odpowiada za spotkanie Ligii i Winicjusza. Kiedy ten ostatni widzi dziewczynę po raz pierwszy, od razu się w niej zakochuje. Ona jednak jest zupełnie niezainteresowana tym zalotami. Wtedy to właśnie do akcji wkracza Petroniusz. To on umawia się z Neronem, że zabierze dziewczynę Aulusowi i potem odda ją Winicjuszowi. Podczas uczty u cezara pijany Marek mówi o intrydze Ligi, która jest oburzona takim postępowaniem. Z pomocą Ursusa udaje się jej uciec. Petroniusz chce niepocieszonemu Winicjuszowi oddać swoją niewolnicę Eunice , ta jednak jest zakochana w swoim panu i nie chce opuścić jego domu, za co zostaje ukarana chłostą. To ona jednak sprowadza Chilona, który ma odnaleźć Ligię.

Petroniusz cały czas wspomaga więc Winicjusza, któremu ostatecznie udaje się odnaleźć Ligię. Wuj wspiera go także, kiedy Ligia zostaje schwytana razem z innymi chrześcijanami. Razem z Winicjuszem opracowuje plany ucieczki Ligii z więzienia. Petroniusz chroni jednocześnie Marka, umiejętnie odnajdując się w świecie Nerona.

Kiedy odbywały się igrzyska w Quo vadis?

Igrzyska w Quo vadis odbywały się po pożarze Rzymu. Neron, chcąc ukrócić plotki dotyczące tego, jakoby to on stał za podpaleniem, szuka kozła ofiarnego. Znajduje go właśnie w chrześcijanach. Z pomocą m.in. Chilona udaje mu się przekonać lud rzymski, że to właśnie chrześcijanie podpalili Rzym. Zarządza łapankę wyznawców Chrystusa, którą wzorcowo wręcz przeprowadzają pretorianie. W końcu obiecuje on Rzymianom igrzyska, jakich ich oczy nie widziały. Na arenie ginąć mają zdrodniarze-chrześcijanie, przynosząc tym samym rozrywkę ludowi rzymskiemu. Igrzyska zostają rozłożone na kilka tygodni, gdyż pojmano tysiące chrześcijan. Śmierć ich miała zaś być widowiskowa.

Jak wyglądał Rzym przed/w czasie/po pożarze?

Rzym był ogromnym i bardzo różnorodnym miastem. To przestrzeń otoczona murem, do której wejście możliwe było jedynie przez jedną z kilku dobrze strzeżonych bram, w środku była kolorowa niczym ptak.

Z jednej strony mamy Zatybrze, najbardziej ubogą dzielnicę Rzymu, gdzie mieszkają m.in. chrześcijanie. Z drugiej strony pałac Nerona na Palatynie z ogromnymi ogrodami wypełnionymi cyprysami i oliwkami, fontannami i resztą przepięknej roślinności. Nie brakuje tutaj także afrykańskich zwierząt, egzotycznych ptaków. Ważnym miejscem był także rynek, gdzie stawiano kolejne świątynie, podobizny bogów, ozdobne kolumny.

Rzym przed pożarem tętnił życiem. Uliczki pełne były różnorodnych sklepów, na placu można było spotkać zarówno tancerzy, jak i wróżbitów. Wszędzie przechadzali się pretorianie. Za poczucie wielobarwności Rzymu odpowiadała także różnorodność jego mieszkańców – spotkać można tutaj było nie tylko rodowitych Rzymian, ale i Galów, mieszkańców Germanii, Brytanii czy Etiopii. W Rzymie niestety nie brakowało także próżniaków, co sprawiało, że miasto to nie było wolne od nieustannych rabunków i innych przestępstw.

Pożar, który wybuchł przy Wielkim Cyrku, zmienił wszystko. Ze względu na ogromną część drewnianej zabudowy, ogień rozprzestrzeniał się bardzo szybko. Swój dobytek tracili zarówno bogaci, jak i biedni. Ginęło pożywienie, jak i dzieła sztuki. To był dramat setek ludzi, a jednocześnie wyjątkowe widowisko – położony na wzgórzach płonący Rzym przypomniał wyjątkowy znicz.

Miasto płonęło sześć dni i sześć nocy. Pożar spowodował nieodwracalne straty i śmierć setek osób. Ludzie walczyli o życie, próbowali wydostać się z Rzymu, chowali się w świątyniach. Jednocześnie uwolnieni złodzieje, gladiatorzy korzystali z wolności, powodując jeszcze większe zniszczenia.

Po pożarze Petroniusz w imieniu Nerona obierał co prawda odbudowę Rzymu pod nową nazwą Nekropolis, natomiast lud przyjął te zapewnienia bez entuzjazmu. Neron, czując narastający gniew ludu, urządził im igrzyska, które na nowo rozbudziły niskie potrzeby i pozwoliły, choć na chwilę, zapomnieć o tym, co się stało, jednocześnie dając poczucie, że winni – chrześcijanie – zostają ukarani.

Czym Quo vadis może zaciekawić współczesnego młodego człowieka?

Quo vadis młodego czytelnika może przekonać bardzo ciekawym opisem świata dawno minionego. Bardzo plastyczny język Sienkiewicza sprawia, że czytając tę powieść, stosunkowo łatwo przenieść się w opisywany przez pisarza świat. To cenne uzupełnienie wiedzy stricte historycznej, choć tutaj trzeba mieć świadomość, że powieść historyczna to nie to samo, co dokument historyczny.

Z pewnością młodego, współczesnego człowieka zaciekawić może historia ustępowania ideałów pogańskich przed chrześcijańskimi. Jest to oczywiście ślad pewnego procesu historycznego, warto jednak zwrócić uwagę, że pogaństwo i chrześcijaństwo w tej powieści to nie tylko religie, ale związany z nimi styl życia. O ile chrześcijanie pokazują, że do szczęścia nie trzeba wiele, a skromność, dobro w stosunku do drugiego człowieka i miłość są w stanie wiele zastąpić, o tyle pogaństwo reprezentuje absolutną pogoń za dobrami doczesnymi.

Wydaje się, że z punktu widzenia XXI wieku i zagrożeń współczesnego świata, Quo vadis może otwierać oczy na stare, ale często zapomniane prawdy.

W jaki sposób byli opisani chrześcijanie w Quo vadis?

Chrześcijanie i wyznawana przez nich religia są w Quo vadis pokazani jako przeciwieństwo świata pogańskiego, jego blichtru i zbytku. O ile uwagę na początku mogą przyciągać wspaniałe budynki, dzieła sztuki, widowiska, przyjęcia, okazuje się, że za tym wszystkim stoi cierpienie i wysiłek tysięcy niewolników. Poganie w dużej mierze są opisywani jako rozpustni, skoncentrowani na własnym interesie, zainteresowani bogactwem, zdolni uczynić wiele, aby je zdobyć.

Chrześcijanie to zaś przykład bohaterów, którzy w swoich działaniach opierają się na miłości i braterstwie. Można wręcz uznać, że kluczowe nie jest to, w jakiego Boga wierzą chrześcijanie, ale do czego ta wiara ich skłania. Opowieść o miłości Winicjusza i Ligii, nawróceniu się tego drugiego nie tylko przez miłość do ukochanej, ale i możliwość obserwacji, jak żyją i funkcjonują na co dzień chrześcijanie, bardzo dobitnie to pokazuje. Świat nowej religii jest oparty na zupełnie innych zasadach niż pogaństwo.

Chrześcijanie w Quo vadis to głównie ubodzy i niewolnicy, którzy mieszkają przede wszystkim na Zatybrzu – biednej dzielnicy Rzymu. Do tej grupy dołączają jednak i bogaci Rzymianie, których reprezentantami w powieści są Aulus i Pomponia. Chrześcijanie muszą funkcjonować w ukryciu, są nieustannie prześladowani i atakowani przez wyznawców boskości cesarza. Spora część społeczeństwa rzymskiego niestety tajemne obrzędy chrześcijan odbiera jako knucie spisków, dlatego też później daje wiarę oskarżeniu o podpaleniu Rzymu właśnie przez chrześcijan. Ci jednak przy bliższym poznaniu okazywali się miłosierni, dobrzy, uczciwi, gotowi do niesienia pomocy. To właśnie to sprawiało, że chrześcijaństwo tak szybko zyskiwało nowych wyznawców.

Scena uwolnienia Ligii i Ursusa pokazuje, jak stopniowo co prawda, ale jednak i lud rzymski przestawał być przychylny ideałom pogańskim. Chrześcijaństwo to nowość, powiew świeżości, nadzieja na spokój, życie może w skromności, ale w pełni miłości i wzajemnej dobroci.

W jaki sposób Sienkiewicz przygotowywał się do napisania Quo vadis?

Quo vadis nie jest powieścią, która powstała nagle w wyniku przypływu weny. Sienkiewicz, który interesował się czasami starożytnymi, bardzo długo przygotowywał się do napisania swojego największego dzieła, nagrodzonego nagrodą Nobla.

Pisarz nie tylko zajmował się własną twórczością, ale był także zapalonym czytelnikiem literatury klasycznej. To Annały Tacyta ostatecznie natchnęły go do napisania Quo vadis. Zanim Sienkiewicz zasiadł do pisania, spędził długie godziny na studiowaniu pism antycznych twórców, a także chrześcijańskich dokumentów i utworów. Dzięki temu gromadził fakty, które pomogły mu zbudować fabułę solidnie zakotwiczoną w tamtych czasach, wiernie odtworzonych na kartach powieści.

Istotny udział w zbieraniu materiałów do książki miał także (a może przede wszystkim) przyjaciel pisarza – malarz Henryk Siemiradzki. Sienkiewicz czerpał nie tylko z jego obrazów, ale także zyskał w nim przewodnika po Rzymie. To właśnie on, pokazał pisarzowi kościółek przy via Appia, nad którego widnieje napis „Quo vadis Domine” stanowiący ostatecznie nie tylko pomysł na tytuł, ale także ostatnie słowa dzieła.

Badacze literatury zauważyli także widoczne związki treści Quo vadis z ówczesną sytuacją polityczną w Polsce (kraj uciemiężony przez zaborców jak Rzym przez Nerona).

W jaki sposób prześladowano chrześcijan w Quo vadis?

Henryk Sienkiewicz zadbał o to, aby Quo vadis było powieścią prawdziwie historyczną. Swoje opisy życia chrześcijan, potajemnych spotkań i modlitw, a wreszcie prześladowań ich wiary, opierał na rzetelnej lekturze pism antycznych i religijnych.

Chrześcijanie mieszkający w ówczesnym Rzymie nikogo nie krzywdzili. Wiedli spokojne życie, pokojowo nastawieni do innych ludzi. Zdając sobie sprawę z niechęci Nerona do ich wiary, wszelkie spotkania religijne i modlitwy utrzymywane były w największej tajemnicy. Przewodzili im Apostołowie: Piotr i Paweł.

Ich postawy wobec bliźnich były łagodne, przyjacielskie i absolutnie wolne od pragnienia przemocy, a jednak Rzymianie wierzyli plotkom rozgłaszanym na rozkaz Nerona. Według niego chrześcijanie oddają się haniebnym obrzędom, zabijają dzieci, a ich wiara jest w rzeczywistości sektą zagrażającą życiu mieszkańców Rzymu.

Rzymianie byli niemalże przeciwieństwem chrześcijan: okrutni, nieczuli na ludzką krzywdę, chrześcijan traktowali jak niewolników. Nie robiło na nich wrażenia nawet cierpienie i mordowanie niewinnych dzieci… Po pożarze Rzymu Neron postanowił uratować swoją skórę przed gniewem mieszkańców miasta i winę zrzucił na chrześcijan. Podsycana już od dawna nienawiść Rzymian do chrześcijan, sięgnęła wówczas zenitu, a niewyobrażalna żądza krwi i zemsty doprowadziła do pojmania wszystkich chrześcijan zamieszkałych Rzym.

Prześladowania chrześcijan dotyczyły równo wszystkich, mężczyzn i kobiety, starców i maleńkie dzieci. Chrześcijanie dumnie znosili pojmanie, modląc się do Boga, co jeszcze bardziej rozwścieczało Rzymian, którzy nawet na drodze rozszarpywali i mordowali aresztowanych ludzi, nie szczędząc nawet dzieci. Wszyscy aresztowani trafiali do lochów, aby czekać na makabryczne, krwawe igrzyska, podczas których chore umysły Rzymian z zapartym tchem oglądały, jak na arenie dzikie zwierzęta rozszarpują ludzi. Trudno to pojąć, ale arena pełna krwi męczenników, była dla nich najlepszą rozrywką. Oprócz lwów, tygrysów i innych śmiertelnie niebezpiecznych zwierząt (głodzonych przed wyjściem na arenę, aby widowisko było ciekawsze), chrześcijanie umierali także paleni żywcem na stosach lub ukrzyżowani. Pomimo ogromu cierpienia, wyznawcy Chrystusa stawali w obliczu śmierci z modlitwą na ustach.

Quo vadis — jak ukazywała się powieść, zanim wydano ją w formie książkowej?

Sienkiewicz pisał Quo vadis dość wolno, ze względu na precyzję, jaką sobie narzucał. Prace nad książką rozpoczął w 1895 roku i trwały one rok. W tym czasie jednak powieść ukazywała się w odcinkach na łamach kilku ówczesnych pism: „Gazety Polskiej”, „Dziennika Krakowskiego” i „Dziennika Poznańskiego”. Warto pamiętać, że w tamtych czasach powieści często ukazywały się najpierw w odcinkach na łamach gazet, zaś wydanie książkowe drukowano później. W taki sposób choćby w „Słowie” publikowana była cała Trylogia, czyli Ogniem i mieczem, Pan Wołodyjowski i Potop.

Powieść w odcinkach jest gatunkiem, który stał się bardzo popularny wraz z rozwojem prasy we Francji. Najczęściej publikowano je na łamach dzienników jako krótkie formy literackie z wyrazistym zakończeniem. Wraz z rozwojem czasopism, odcinki powieści przybierały dłuższe formy, niż te, które drukowane były codziennie. W ten sposób publikował choćby Émile Zola. Na polskim gruncie powieści w odcinkach, oprócz Sienkiewicza, publikował także Bolesław Prus.

Quo vadis — do jakich czasów przenosi czytelnika ostatnie zdanie powieści

„I tak minął Nero, jak mija wicher, burza, pożar, wojna lub mór, a bazylika Piotra panuje dotąd z wyżyn watykańskich miastu i światu.

Wedle zaś dawnej bramy Kapeńskiej wznosi się dzisiaj maleńka kapliczka z zatartym nieco napisem: Quo vadis, Domine?”.

Ostatnie zdania powieści Sienkiewicza Quo vadis, odnoszą się do legendy i kierują wprost do kościoła Najświętszej Marii Panny w Palmis pod Rzymem. Jest to miejsce, gdzie według podań Święty Piotr, uciekając z Rzymu, miał spotkać Jezusa i zapytać „Quo vadis, Domine?” (co znaczy: „Dokąd zmierzasz Panie?”). Chrystus miał mu na to odpowiedzieć, że idzie do Rzymu, aby ponownie go ukrzyżowano. Piotr zrozumiał, że to nie Jezus ma znów zawisnąć na krzyżu, ale to on powinien dać świadectwo swojej wiary i wracać do Rzymu z podniesioną głową, broniąc wiary. Tak też uczynił, po czym go ukrzyżowano.

W miejscu spotkania Piotra z Jezusem pozostał ponoć odcisk stopy Syna Bożego, odbity na jednym z kamieni. Na pamiątkę zdarzenia w IX w. wybudowano w tym miejscu kościół, który po rozbudowie w XVII w. stoi tam do dziś i jest potocznie nazywany Kościołem Domine Quo Vadis. Co ciekawe, w środku znajduje się niewielka rzeźba popiersia Henryka Sienkiewicza.

Quo vadis bohaterowie historyczni i fikcyjni.

Quo vadis oparte jest na prawdziwych wydarzeniach historycznych, jednakże stworzenie opowieści ciekawej dla czytelnika wymagało od Sienkiewicza wprowadzenia postaci nie tylko historycznych, ale także fikcyjnych.

Do postaci historycznych należą m.in.:

– Neron – bezwzględny cesarz rzymski, którego panowanie przypada na lata 54-68 i kończy je samobójcza śmierć władcy, opuszczonego przez współpracowników, którzy dość mieli już dość jego władzy despotycznej.

– Poppea Sabina — początkowo kochanka Nerona, potem jego żona od 62 r. Bezwzględna i okrutna, namówiła go do zabicia własnej matki i buntowała cesarza do szerzenia nienawiści wobec chrześcijan. Zmarła ciężarna w 65 r., prawdopodobnie z ręki Nerona.

– Akte – była kochanka Nerona.

– Petroniusz – ceniony przez Nerona rzymski poeta, filozof i twórca.

– Seneka Młodszy – nauczyciel Nerona, filozof.

– Apostoł Piotr – uczeń Jezusa, symbolicznie uznany za pierwszego biskupa Rzymu. Zginął ukrzyżowany na rozkaz Nerona.

– Apostoł Paweł – nawrócony faryzeusz, jeden z głównych twórców kościoła.

Najważniejsze postacie fikcyjne:

Marek Winicjusz – przyjaciel Petroniusza i stały bywalec na cesarskim dworze. Żołnierz, który pod wpływem miłości do Ligii przyjmuje chrześcijaństwo i staje się osobą łagodną i życzliwą innym.

Ligia (Kallina) – piękna i delikatna, córka króla Ligów, wzięta jako zakładniczka przez Rzymian. Chrześcijanka.

Suchodrzew tatarski – opis, sadzenie, uprawa, pielęgnacja, odmiany

Suchodrzew tatarski (wiciokrzew tatarski, Lonicera tatarica) to ozdobny krzew dorastający nawet do 4 m wysokości. Pięknie kwitnie, może rosnąć w zacienieniu i ma szerokie zastosowanie w ogrodzie. Jak uprawiać suchodrzew tatarski?

Suchodrzew tatarski (wiciokrzew tatarski, łac. Lonicera tatarica) występuje na Syberii i na wschodnich obszarach Azji. W niektórych krajach Europy Południowej jest traktowany jako gatunek inwazyjny.

Spis treści

1. Suchodrzew tatarski – krótka charakterystyka gatunku
2. Suchodrzew tatarski – najważniejsze wymagania
3. Jak sadzić suchodrzew tatarski
4. Uprawa i pielęgnacja suchodrzewu tatarskiego
5. Suchodrzew tatarski – zastosowanie w ogrodzie

Suchodrzew tatarski – krótka charakterystyka gatunku

Suchodrzew tatarski to wysoki, rozłożysty, gęsty krzew, który osiąga 2-4 m wysokości (przy podobnej szerokości). Pąki mają charakterystyczny wygląd, gdyż odstają prostopadle od nagich pędów. Liście są jajowate lub eliptyczne, o długości 4-8 cm, sinozielone. Rozwijają się wczesną wiosną. Jesienią przebarwiają się na brązowo-różowo.

Suchodrzew tatarski kwitnie na przełomie maja i czerwca. Kwiaty są białe lub białoróżowe, mają długość do 2 cm. Wyrastają parami w kątach liści. Stanowią pożytek dla pszczół.

Owoce suchodrzewu tatarskiego dojrzewają w lipcu i sierpniu. To kuliste jagody. Początkowo są zielone, wraz z dojrzewaniem przebarwiają się na czerwono. Stanowią pokarm dla ptaków.

Wartościowe odmiany wiciokrzewu:

• suchodrzew tatarski ‘Alba’ – odmiana wytwarzająca jednolicie białe kwiaty
• suchodrzew tatarski ‘Nana’ – odmiana karłowa nie przekraczająca 1 m wysokości
• suchodrzew tatarski ‘Lutea’ – odmiana o dużych walorach dekoracyjnych; kwitnie na różowo, owoce są żółte.

Suchodrzew tatarski najobficiej kwitnie w miejscach nasłonecznionych

Suchodrzew tatarski – najważniejsze wymagania

Krzew zaleca się sadzić w miejscach słonecznych, wtedy najobficiej kwitnie. W rzeczywistości jednak radzi sobie w miejscach lekko osłoniętych, a nawet w zacienionych. Ma niewielkie wymagania względem podłoża. Lubi podłoża próchnicze, umiarkowanie przepuszczalne, ale toleruje także lżejsze.

Gatunek jest mrozoodporny, przystosowany do uprawy w polskim klimacie. Ponadto znosi zanieczyszczenia powietrza oraz wiatr.

Jak sadzić suchodrzew tatarski

Suchodrzew tatarski można sadzić do gruntu jesienią bądź wiosną. Jesienny termin pozwala na to, by krzew rozpoczął wegetację wczesną wiosną. Wiosenny termin sadzenia również jest odpowiedni. Dołki powinny być tylko trochę większe od wielkości bryły korzeniowej. Na dnie można wysypać warstwę kompostu. Podłoża ciężkie, gliniaste należy przed sadzeniem rozluźnić.

Uprawa i pielęgnacja suchodrzewu tatarskiego

Wiciokrzew tatarski nie jest krzewem trudnym w uprawie, a więc zabiegi pielęgnacyjne są ograniczone do minimum.

• Podlewanie i nawożenie suchodrzewu tatarskiego. Krzew dobrze znosi suszę, dlatego nawadnianie wykonuje się jedynie w trakcie długo utrzymującej się bezdeszczowej pogody. Regularniej podlewa się młode sadzonki. Nawożenie żyznego podłoża jest zbędne, piaszczyste i kamieniste zaś warto raz na kilka lat zasilić nawozem organicznym.

• Choroby i szkodniki suchodrzewu tatarskiego. Gatunek nie jest podatny na choroby i szkodniki. Wyjątkiem od reguły są żarłoczne mszyce. W wyniku ich żerowania nie tylko dochodzi do bezpośrednich strat, ale jednocześnie owady mogą przenosić groźne choroby powodujące zniekształcenie pędów.

• Ściółkowanie suchodrzewu tatarskiego. Podłoże można ściółkować, np. korą dla ograniczenia wysychania i porastania chwastami.

• Cięcie suchodrzewu tatarskiego. Najważniejszym zabiegiem pielęgnacyjnym jest regularne cięcie. Suchodrzew kwitnie na pędach jednorocznych. Należy skracać wszystkie pędy tuż nad rozgałęzieniem. Ponadto usuwa się pędy wybujałe, wrastające do wnętrza korony i rosnące pod nienaturalnym kątem. Zabieg wykonuje się wczesną wiosną.

• Rozmnażanie suchodrzewu tatarskiego. Roślinę można rozmnożyć przez ukorzenianie półzdrewnianych sadzonek, pobieranych w okresie letnim. Należy je umieścić w umiarkowanie wilgotnym podłożu, np. mieszaninie piasku i torfu. Szybko ukorzeniają się.

Suchodrzew tatarski – zastosowanie w ogrodzie

Suchodrzew tatarski to krzew uniwersalny – pasuje do różnych stylów urządzania ogrodów. Za jego uprawą przemawiają nie tylko małe wymagania, ale także wczesne wykształcanie liści. Dlatego jest ozdobny przez większość roku.

• Można uprawiać go w różnych miejscach ogrodu dla wprowadzenia efektu piętrowości.
• Nadaje się na tło dla niższych roślin tworzących rabaty.
• Sprawdza się w kompozycjach drzewiasto-krzewiastych.
• Efektownie wygląda posadzony na wydzielonym miejscu w trawniku.
• Szybko regeneruje się po cięciu i ma gęste ulistnienie, dlatego warto uprawiać go na żywopłoty i szpalery.
• Można go formować na niby-bonsai.
• Nadaje się do uprawy w dużych pojemnikach na balkonie i tarasie.
• Jest wartościowym gatunkiem w zieleni miejskiej i parkach.
• Mała pracochłonność uprawy sprawia, że jest dobrą propozycją na ogródki ROD i działki letniskowe.

Jak sadzić drzewa i krzewy

Rozwijamy nasz serwis dzięki wyświetlaniu reklam.

Blokując reklamy, nie pozwalasz nam tworzyć wartościowych treści.

Wyłącz AdBlock i odśwież stronę.

Szarłat, amarantus. Odmiany i uprawa w ogrodzie

Szarłat, zwany też amarantusem, to roślina o wszechstronnym zastosowaniu. Doskonale wygląda na rabacie i w doniczce, nadaje się na kwiat cięty i stanowi zdrowy zamiennik zbóż. Poznaj bliżej właściwości szarłatu oraz popularne gatunki i odmiany amarantusa polecane do uprawy w ogrodzie. Podpowiadamy jak uprawiać szarłaty oraz jak we własnym zakresie rozmnożyć ulubione odmiany tych roślin.

Szarłat, amarantus
Fot. pixabay.com

Jak wygląda szarłat?

Szarłat (Amaranthus) to roślina jednoroczna należąca do rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae). Wyodrębniono ponad 100 gatunków szarłatów. Nazwa amarantus pochodzi od grec. amárant i oznacza “nigdy niepłowiejący kwiat”. W stanie naturalnym szarłaty występują powszechnie w obu Amerykach, Azji i Afryce. Amarantus, zwany “Złotem Inków”, stanowił istotny element jadłospisu rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej. Mąka z nasion amarantusa wykorzystywana była do wypieków, ziarno do produkcji piwa, a świeże liście jako surówka.

W zależności od gatunku i odmiany szarłaty mogą osiągać nawet od 2 do 3 m wysokości. Wzniesiona łodyga pokryta jest jajowatymi liści u dołu, a lancetowatymi w górnej części. Na szczytach pędów pojawiają się drobne, niepozorne kwiaty zebrane w gęste kłosy.

Dostępne u nas odmiany ozdobne należą głównie do trzech gatunków amarantusa: wiechowatego, zwisłego i trójbarwnego. Na terenach ruderalnych i polach można także natknąć się na szarłat szorstki, będący zmorą rolników.

Szarłat – właściwości i zastosowanie

Ziarno amarantusa nazywane jest zbożem XXI wieku. Nasiona są cennym źródłem związków odżywczych, a pozyskiwana z nich mąka stanowi zamiennik dla osób chorujących na celiakię. W sklepach dostępna jest także kasza i prażone ziarna amarantusa.

Rośliny te mają niezwykle korzystny wpływ nie tylko na człowieka, ale także na środowisko. Amarantus pochłania dwukrotnie więcej dwutlenku węgla niż inne rośliny. Może więc być wykorzystany do walki z efektem cieplarnianym.

Nasiona i kwiaty szarłatu zwisłego
Fot. depositphotos.com

Z nasion szarłatu można pozyskiwać skwalen, który pomaga przeciwdziałać chorobie niedokrwiennej serca i opóźnia procesy starzenia. Dawniej związek ten otrzymywany był wyłącznie z przysadki mózgowej rekinów i wielorybów. Dzięki pozyskiwaniu skwalenu z szarłatu być może uda się ocalić te niezwykłe morskie stworzenia.

Uprawiane w ogrodzie szarłaty to doskonałe rośliny na obwódki. Dobrze prezentują się także w kompozycjach z gatunkami kojarzonymi z ogrodami wiejskimi, takimi jak: kocanki ogrodowe, niezapominajka, nasturcja czy ostróżka. Amarantusy sprawdzają się w też uprawie doniczkowej oraz na kwiat cięty, wykorzystywany do świeżych i suchych bukietów.

Szarłaty przeznaczone do świeżych kompozycji kwiatowych zbiera się, kiedy połowa kwiatów jest rozwiniętych. Rośliny wyrywa się z korzeniami i wstawia do wody na kilka godzin. Następnie usuwa się korzenie. Tak przygotowane zachowują świeżość przez 5-7 dni.

Rośliny do suchych bukietów zrywamy już po zawiązaniu nasion. Przed suszeniem trzeba usunąć liście z pędów kwiatostanowych. Suszymy związane w pęczki, kwiatostanami w dół.

Szarłat – gatunki i odmiany

Poniżej przedstawiamy kilka gatunków szarłatu, które dostępne są w ciekawych ogrodowych odmianach. W zależności od osiąganych rozmiarów, mogą być one uprawiane na ogrodowych rabatach lub w pojemnikach.

Szarłat zwisły

Szarłat zwisły (Amaranthus caudatus) – pochodzący z Azji osiąga 60-200 cm wysokości i 50 cm szerokości. Wzniesione, mocno rozgałęzione pędy, porośnięte są dużymi liśćmi z wyraźnie odznaczającym się unerwieniem. W zależności od odmiany łodygi mogą przybierać różne odcienie purpury. Ozdobą tego gatunku są gęste kłosy, przypominające lisie ogony, w intensywnym kolorze purpurowym, bordowym a nawet białym. Owoce to torebki zawierające jadalne czarne, jadalne nasiona.

Szarłat zwisły – Amaranthus caudatus
Fot. depositphotos.com

Wiele odmian szarłatu zwisłego odznacza się niezwykle oryginalnymi kwiatostanami w pięknych kolorach. Oto niektóre z nich:

Szarłat zwisły ‘Fat Spike’ – rośliny o gęstych, wzniesionych, grubych kłosach w kolorze głębokiej, czerwonawej purpury. Odmiana odznacza się zwartym i gęstym pokrojem.

Szarłat zwisły ‘Golden Giant’ – odmiana o bujnych, łukowato wygiętych, złocistych kwiatostanach. Uprawiana jest jako roślina zbożowa.

Szarłat zwisły ‘Grünschwantz’ – rośliny dorastają do 80 cm wysokości. Ozdobą odmiany są przewieszające, lisie kity w bladym odcieniu zieleni.

Szarłat zwisły ‘Tower Green’ – doskonale sprawdza się zarówno, jako dodatek w świeżych jak i suszonych bukietach.. Zielone, gęste i wzniesione kłosy przypominają kształtem kolumnę – stąd nazwa odmiany.

Szarłat zwisły ‘Ribbons and Beads’ – odmiana nadająca się na rabaty i do uprawy w pojemnikach zdobiących taras. Dorasta do 2 m wysokości. Jej ozdobą są ciemnoczerwone, przewieszające kwiatostany tworzące charakterystyczne pompony.

Szarłat zwisły ‘Viridis Green Cascade’ – to zielona odmiana szarłatu zwisającego. Limonkowe kwiaty, które z wiekiem stają się kremowe, tworzą obfite wiechy przypominające frędzle. Osiągają długość do 60 cm.

Szarłat zwisły ‘Atropurpureus’ – rośliny dorastają do 120 cm wysokości. Purpurowe, zwisające kwiatostany to nie jedyna ozdoba tej odmiany. Równie dekoracyjne są duże, purpurowe liście.

Szarłat trójbarwny

Szarłat trójbarwny (Amaranthus tricolor) – dorasta do 80 cm wysokości i ma krzewiasty pokrój. Ozdobę tego gatunku nie stanowią kwiatostany, ale interesujące ulistnienie. Karbowane, fałdowane blaszki liściowe przybierają kolor żółty, zielony, czerwony, pomarańczowy i brązowy. Mogą być też wielobarwne. Pojawiające się latem drobne, zielonkawe kwiaty nie mają wartości dekoracyjnej.

Szarłat trójbarwny – Amaranthus tricolor
Fot. depositphotos.com

Najładniejsze odmiany szarłatu trójbarwnego:

Szarłat trójbarwny ‘Early Splendor’ – posiada piękne brązowo-zielone liście, które przebarwiają się z czasem na czerwono. Odmiana ta idealnie sprawdzi się na obwódkach dodając barwy wtedy, gdy inne rośliny już przekwitną.

Szarłat trójbarwny ‘Illumination’ – dolne liście roślin są zielono-brązowe, górne zaś różowoczerwone z żółtymi brzegami.

Szarłat trójbarwny ‘Perfecta’ – ta barwna odmiana odznacza się dolnymi liśćmi w kolorze zielono-bordowymi, a górnymi w żółto-czerwonym.

Szarłat trójbarwny ‘Yellow’ – dolne liście odmiany są zielone, a górne jasne, żółtozielone.

Szarłat wiechowaty

Szarłat wiechowaty, zwany też szarłatem wyniosłym (Amaranthus paniculatus) dorasta do 150 cm wysokości. Wytwarza wzniesione, silnie rozgałęzione pędy porośnięte dużymi liśćmi, przybierającymi niekiedy purpurową barwę. Okazałe kłosy kwiatostanów są wzniesione i często wykorzystywane na kwiat cięty. Pojawiają się w lipcu.

Szarłat wiechowaty – Amaranthus paniculatus
Fot. depositphotos.com

Spośród ciekawych odmian szarłatu wiechowatego, warto wymienić:

Szarłat wiechowaty ‘Autumn Palette’ – odmiana krzaczasta o niesamowitych kwiatostanach w kolorze lisiej kity (pomarańczowo-złociste).

Szarłat wiechowaty ‘Marvel Bronze’ – odznacza się purpurowymi liśćmi i ciemniejszymi wiechami kwiatostanów.

Szarłat wiechowaty ‘Foxtail’ – jest efektowną odmianą o pięknych, czerwonofioletowych wyprostowanych frędzlach kwiatostanów i brązowo-czerwonych liściach.

Szarłat szorstki

Szarłat szorstki (Amaranthus retroflexus) powszechnie występuje w Polsce porastając nieużytki, łąki, pobocza dróg i polany. Jako uciążliwy chwast pojawia się w uprawach roślin okopowych, strączkowych, kukurydzy i w zbożach. Gatunek ten, w zależności od warunków, osiąga wysokość od 30 do nawet 130 cm wysokości. Roślina tworzy mocny korzeń palowy, dzięki czemu jest odporna na niedobory wody.

Pojedyncza, wzniesiona, gruba łodyga szarłatu szorstkiego porośnięta jest jajowatymi, ząbkowane liśćmi, których spodnia strona jest bordowa. Cała roślina, łącznie z kwiatostanem, jest szorstko owłosiona. Latem na szczycie łodygi tworzą się wiechowate kwiatostany w kolorze bladej zieleni.

Liczne nasiona szarłatu szorstkiego rozsiewają się za pomocą wiatru na znaczne odległości. Ich żywotność sięga nawet 40 lat. Ze względu na ekspansywność, tego gatunku szarłatu nie polecamy do ogrodów.

Szarłat szorstki – Amaranthus retroflexus
Fot. depositphotos.com

Szarłat, amarantus – uprawa

Szarłaty to rośliny ciepłolubne, a stanowisko dla nich powinno być zaciszne i słoneczne. Preferują gleby lekkie, przepuszczalne. Zalecany odczyn pH gleby dla szarłatów to 6,0-6,5. Tylko szarłat trójbarwny ma wyższe wymagania i do optymalnego wzrostu potrzebuje gleby żyznej i zasobnej w próchnicę.

Rośliny korzystnie reagują na nawożenie organiczne, można więc zasilać je biohumusem lub dojrzałym kompostem. Warto także nawozić szarłaty saletrą wapniową usztywniającą ich pędy, co jest szczególnie ważne dla odmian wysokich.

Szarłaty wymagają regularnego podlewania (nawet codziennego). Dotyczy to szczególnie roślin uprawianych w pojemnikach. Aby pobudzić kwitnienie szarłatów można uszczykiwać wierzchołki wzrostu. Wysokie odmiany warto prowadzić przy podporach.

Szarłat – rozmnażanie

Szarłaty rozmnażamy z siewu nasion. Nasiona wysiewamy w kwietniu w ciepłym inspekcie. Skrzynki lub doniczek napełniamy podłożem do produkcji rozsady lub ziemią ogrodniczą wymieszaną z wermikulitem w stosunku 1:1. Po siewie skrzynki przykrywamy szkłem lub folią żeby utrzymać odpowiednią wilgotność. Ustawiamy je w miejscu jasnym, lecz nie bezpośrednio na słońcu. Należy pamiętać o częstym wietrzeniu roślin, aby uniknąć wystąpienia chorób grzybowych.

Nasiona szarłatu kiełkują w temperaturze 12-18°C. Gdy wykształcą 2-3 liście właściwe, siewki pikujemy do pojedynczych doniczek. Na około 14 dni przed sadzeniem na miejsce stałe rozpoczynamy hartowanie roślin.

Rozsadę amarantusa sadzimy do gruntu w drugiej połowie maja, gdy minie ryzyko wystąpienia przymrozków. Zalecana rozstawa sadzenia szarłatów to 40-60×60 cm (odstępy między roślinami w rzędzie od 40 do 60 cm i odstępy między rzędami 60 cm).

Możemy też wysiewać nasiona szarłatów wprost do gruntu, lecz dopiero w drugiej połowie maja, gdy minie ryzyko wystąpienia przymrozków.

mgr inż. Anna Błaszczuk

Opracowano na podstawie:
1. Przymęska J., Szarłaty źródło kwiatów i zieleni ciętej w Hasło Ogrodnicze 7/2004;
2. Niekrasz A., Amarantus – złoto XXI wieku, w Echo życia 5/2008, s. 5 – 7;
3. Tokarska-Guzik B., Dajdok Z., Zając M., Zając A., Urbisz A., Danielewicz W., Hołdyński C., Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 2012 s.47.

Kwiaty ogrodowe wieloletnie długo kwitnące
Oto zestawienie 20 najlepszych wieloletnich kwiatów ogrodowych o długim terminie kwitnienia, które ozdobią rabaty w Twoim ogrodzie od maja do października! Więcej.

Kwiaty ogrodowe łatwe w uprawie
Łącząc ze sobą mało wymagające kwiaty jednoroczne i byliny, przy minimum pielęgnacji, możemy stworzyć pięknie i długo kwitnący ogród. Oto 10 łatwych w uprawie kwiatów ogrodowych, które sprawdzą się na każdej rabacie. Wystarczy je posiać lub posadzić i gotowe! Więcej.

Rośliny lecznicze i prozdrowotne w Twoim ogrodzie!
Doniczka na balkonie albo grządka w ogródku może stać się Twoją własną domową apteką. Oto 5 roślin, które pomogą zadbać o Twoje zdrowie, kondycję i dobry wygląd! Więcej.